‘Savunma sanayii için özel amaçlı çip tasarlayacağız’

IDEF 2025 17’nci Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı, İstanbul Fuar Merkezi’nde düzenleniyor. 6 gün sürecek fuarda yeni tasarımlarını ve yenilikçi teknolojilerini sektör profesyonelleri ile buluşturacak olan Sophgo Türkiye Genel Müdürü Kemal Sucak ile gelecek vizyonunu, Cett Teknoloji’yi önümüzdeki yıllarda nerede görmek istediğini konuştuk.

– Sophgo firmasının faaliyet alanlarını ve CETT Teknoloji’nin ülkemiz teknoloji piyasasındaki rolünü bize kısaca anlatır mısınız?

Sophgo, tensör işlemci kartları tasarımı ve yapay zeka destekli veri analitik yazılımları üreticiliği dinamik bir mühendislik şirketidir. Ülkemizdeki yerleşkemiz dışında Singapur’da bir üretim tesisimiz ve geçtiğimiz ay açılışını gerçekleştirdiğimiz San Francisco Silikon Vadisi’nde yer alan tasarım ofisimiz bulunmaktadır. CETT Teknoloji firmamız da Sophgo’nın seçkin ve modern teknoloji ürünlerinin tamamının Türkiye’deki tek yetkili satış ve dağıtım yetkilisi konumundadır. CETT Teknoloji ülkemiz sathındaki satış faaliyetleri konusunda etkin ve verimli bir konsorsiyum halinde bulunuyoruz. Sophgo firmamız, yapay sinir ağı destekli yazılımlar ve elektrooptik güvenlik sistemleri alanında teknolojik ürün ve hizmetler tasarlayan, modern, yenilikçi ve seçkin sayısal sinyal işleme algoritmaları ve yazılımlarının geliştirilmesi konusunda uzmanlaşmış, geleneksel ve/veya ihtiyaca özel çözümleri kendi laboratuvarında üretebilen ve böylelikle sınırsız çözüm senaryolarının gerektirebileceği veri eğitim ve etiketleme konusundaki esnekliğini müşterilerine yansıtabilen, gelişmiş yüz tanıma sistemi, nesne tanıma sistemleri, davranış tanıma sistemleri, anomali ve patern tespiti, duygu ve anlam analizi, görüntü iyileştirme, ses tanıma ve işleme, doğal dil modelleme ve projeye özgü uçtan uca IT sistem tasarımı konularında çözüm sunabilen 20 yıllık tecrübeye sahip bir şirkettir. Çözümlerimizin hitap ettiği başlıca uygulama alanları, yapay zeka ve derin öğrenme tabanlı her türlü kurumsal hızlandırılmış nümerik ve görsel veri hesaplaması ve tahminleme, video, ses, konuşma, metin semantik analitik modelleri, robotik modelleme, büyük dil modelleri, artırılmış ve sanal gerçeklik uygulamaları, metaverse uygulamaları, oyun, simülasyon ve grafik uygulamaları olarak değerlendirilebilir.

Düşük fiyat düşük enerji tüketimi

Birbirlerinden çok farklı endüstriyel sektörlerin en belirgin ortak noktası, donanım ve yazılım teknolojilerinden yaygın biçimde faydalanmalarıdır. Savunma ve güvenlikten havacılık ve uzaya, tüketici elektroniği ve otomotivden bankacılık ve finansa, ulaştırma ve haberleşmeden sağlık ve gıdaya, şehircilik, inşaat, enerji, lojistik, eğitim, medya ve yayıncılık endüstrileri, hatta hatta kültür, sanat ve spor faaliyetleri bile modern çağımızda mühendislik ve teknolojiyi çok etkin olarak kullanmaktadır. Bahsekonu endüstrilerde kullanılan teknolojik yaklaşımların bugününü inceleyerek özellikle yakın geleceğini öngördüğümüzde, büyük hacimli ve karmaşık sayısal veriyi yüksek hesaplama hızlarında, küçük paketleme boyutlarında ve düşük enerji sarfiyatıyla işleme ihtiyaçları ön plana çıkmaktadır. SOPHGO firmasının geliştirdiği ürün yelpazesi, bu alanda dünya piyasasındaki en göz alıcı performansa sahip ürünlerdir.

Emsallerinin çok önünde

Teknik özellikleri, fiziksel boyutları, enerji tüketimi ve en önemlisi uygun satın alma maliyetiyle emsallerinin çok önünde yer almaktadır. Böylece hem kullanıcı hem de tasarımcı için en önemli kriterler olan hızlı tepki süreleri, kesintisiz işlem, düşük fiyat, elektrik enerjisi ve yerleşim alanlarından tasarruf hususlarının tamamında en üst düzey çözüm olarak öne çıkmaktadır. TPU ve RISC-V mimari yapısındaki ultra hızlı işlemcilerden oluşan SOPHGO kart, modül, mikrosunucu ve sunucu ürünleri gerek lokalde ya da bulutta gerekse kenar ya da uç noktada süper hesaplama bileşenleri oluşturmakta kullanılmaktadır. SOPHGO ürün ve servisleriyle çalışılarak tüm işletim sistemleri, uygulamalar, kütüphaneler, algoritmalar, derleyiciler ve farklı algılayıcı donanımlarla tam uyumlu bir ekosistemin üyesi olunabilmekte ve bu ekosistem üzerinde senaryo ya da algoritma partneri olarak binlerce karmaşık iş senaryosu ve yüz binlerce özelleşmiş algoritmaya da erişilebilmektedir. Metaverse uygulamaları SOPHGO ürünlerinin hitap ettiği başlıca uygulama alanları, yapay zeka ve makine öğrenmesi tabanlı her türlü kurumsal hızlandırılmış nümerik ve görsel veri hesaplaması ve tahminleme, video, ses, konuşma ve semantik analitik modelleri, robotik modelleme, büyük dil modelleri, artırılmış ve sanal gerçeklik uygulamaları, metaverse uygulamaları, simülasyon ve grafik sanallaştırma, çoklu ekran kullanımları, kenar dağıtım, ortak yerleşim, 5G/6G haberleşme olarak değerlendirilebilir.

Yüz tanımadan, çeviri algoritmasına 28 uygulama

Halihazırda verimli ve etkin biçimde görev yapmakta olan birtakım algoritmalarımız şunlardır:

-Yüz tanıma algoritması

-Araç tanıma algoritması

-İnsan tanıma algoritması

-Poligon/çizgi içi/gerisi sayım algoritması

-RAG platformu için LLM algoritmaları

-Müşteri hizmetleri algoritması

-Duygu algılama uygulaması

-Dijital asistan projesi

-Sınırlı geçiş algoritması

-Görüntü iyileştirme algoritması

-OCR (Optik Karakter Tanıma) algoritması

-Speech-to-Text (Metin) algoritması

-Dil çeviri algoritması

-Dublaj algoritması

-Plaka tanıma algoritması

-Yasak alan ihlali algoritması

-Sigara kullanım tespit algoritması

-Özel nesne tanıma algoritması

-Sanal turnike sayaç algoritması

-ISG uyumluluk tespit algoritması

-Acil sağlık durumu tespit algoritması

-Yangın tespit algoritması

-Duman tespit algoritması

-Elektrik parlama/kıvılcım tespit algoritması

-Sahaya uyumlu özelleştirilmiş algoritmalar

-Kişiselleştirilmiş kullanıcı arayüzü

-Kişiselleştirilmiş yönetici arayüzü

-Kişiselleştirilmiş haberleşme arayüzü

Tam uyumlu ekosistem

Algoritma çözümlerimizin ve yazılımlarımızın koştuğu donanım platformları ise piyasada hem lider hem güçlü alternatif niteliklerinde olan TPU, ve RISC-V mimari yapısındaki ultra hızlı işlemcilerden oluşan kart, modül, mikrosunucu ve sunucu ürünleri olup gerek lokalde ya da bulutta, gerekse kenar ya da uç noktada süper-hesaplama bileşenleri sağlamaktadır. Firmamız ürün ve servisleriyle çalışılarak tüm işletim sistemleri, uygulamalar, kütüphaneler, algoritmalar, derleyiciler ve farklı algılayıcı donanımlarla tam uyumlu bir ekosistemin üyesi olunabilmekte ve bu ekosistem üzerinde senaryo ya da algoritma partneri olarak binlerce karmaşık iş senaryosu ve yüz binlerce özelleşmiş algoritmaya da erişilebilmektedir.

‘Savunma sanayiinin daima içinde oldum’

– Çip teknolojisi alanında nasıl bir uzmanlığınız var? Yarı iletken çipler tam olarak ne işe yarar?

Elektrik-elektronik yüksek mühendisiyim, 2002 yılında ODTÜ’den mezun olarak yüksek lisans çalışmalarım için ABD’nin Delaware eyaletinegittim. Gerek Amerika’daki gerek ülkemize döndükten sonraki mesleki faaliyetlerimde daima savunma sanayiinin içinde bulundum, savunma sanayi pek çok sektör dikeyi arasında seçkin ve yenilikçi mühendislik çalışmalarının en önemli odak noktalarından birisi konumunda. Bu çalışmaların başlıcası da çip teknolojisi. Piyasada çok çeşitli çip setleri bulunuyor, işlemci, denetleyici, bellek çipleri gibi. Biz bilhassa yapay zeka destekli yazılımların üzerinde koştuğu, tensör verisi üzerinde paralel kanallar halinde trilyonlarca hesaplama yapabilen TPU kartların tasarımı konusunda tecbübeli bir firmayız. Singapur’daki tesisimizde muhtelif yazılımlar ve uygulamalar kullanarak kendi tensör işlemci birimlerimizin tasarımını yapıyoruz. Üretimler için büyük foundry tesisleriyle anlaşmalıyız. Üretimlerimizi dünyanın ilk 10 en büyük şirketi içerisinde yer alan Tayvanlı TSMC firmasına yaptırıyoruz.

HEDEFİMİZ CETT TEKNOLOJİ OLARAK ASKERİ YAPAY ZEKÂ ÇİPLERİ ÜRETMEK

Kemal Sucak, “Gelecekte askeri yapay zekâ çipleri (AI accelerator) geliştirmek, savunma bağımsızlığı açısından Cett Teknoloji’nin kritik hedeflerden biridir” dedi.

– Ürünleriniz savunma sanayii açısından nasıl bir önem taşıyor? Bu sektöre yönelik hedefleriniz nelerdir?

TPU (Tensor Processing Unit) kartları, savunma sanayii açısından yapay zeka (AI), görüntü işleme, hedef tespiti, radar sinyal analizi ve komuta-kontrol sistemlerinde kritik öneme sahiptir. Bu kartlar, özellikle yüksek yoğunluklu paralel işlem ve derin öğrenme görevleri için vazgeçilmezdir.

Gerçek zamanlı görüntü işleme ve hedef tespiti İHA/SİHA’lar, tanklar, insansız kara araçları (İKA) gibi platformlarda yüksek çözünürlüklü video işleme gerekir.

TPU’lar sayesinde:

• Düşman unsurlar, hedefler ve tehditler anlık tespit edilebilir.
• Gömülü sistemlerde düşük gecikmeli hedef sınıflandırması yapılır.

Radar ve sinyal işleme

AESA radarlar, çoklu hedef takibi ve sinyal spektrumu analizinde yüksek hesaplama gücüne ihtiyaç duyar. TPU birimleri Fourier dönüşümleri ve sinyal işleme algoritmaları için kullanılır.

TPU’lar, radar verisi üzerinde eğitimli AI modelleriyle sahte hedef algılama veya elektronik harp analizlerinde değerlendirilebilir.

Yapay zekâ ve makine öğrenmesi uygulamaları

• Uygulama TPU Rolü
• Görüntü tanıma CNN tabanlı modellerin eğitimi ve çıkarımı
• Ses/sinyal tanıma Komut/konuşma tanıma, sinyal yorumlama
• Hedef tahminleme Düşman hareket analizleri
• Siber güvenlik Anomali tespiti, ağ saldırılarını tespit etme ● Otomatik karar sistemleri Otonom kara/hava sistemleri için hızlı AI çıkarımı

Uydu ve elektronik keşif sistemleri

Uydu üzerinden alınan hiperspektral görüntülerin analizinde çok büyük veri yığınları TPU ile işlenir. Elektronik sinyal toplama ve çözümlemede AI destekli yorumlama için TPU’lar kullanılır.

Kriptografi ve siber güvenlik

TPU’lar yüksek hızlı şifreleme/deşifreleme algoritmalarında kullanılır. Savunma sistemlerinde, özellikle kuantum öncesi kriptografi testleri TPU’lar ile yapılmaktadır. AI tabanlı anormal ağ trafiği veya iç tehdit analizi için TPU destekli model çalışmaları yapılır.

Komuta kontrol ve simülasyon sistemleri

Harekat merkezi yazılımlarında: Durumsal farkındalık, simülasyon, oyun teorisi tabanlı karar destek sistemleri, gibi karmaşık hesaplamalar TPU birimlerle hızlandırılır. Bizler de sözünü ettiğim hemen tüm alanlarda geliştirilecek çözümler için en iyi donanım ürünü ve yazılım algoritmalarının üreticisi konumunda olmak arzusundayız.

Yapay zekâ destekli yazılımları çalıştırmak için neler gerekir?

Yapay zekâ destekli bir yazılımı çalıştırmak için gerekenler, kullanılan yapay zeka modelinin türüne (görüntü işleme, doğal dil, ses analizi vs.), kullanım senaryosuna (eğitim mi, çıkarım mı?) ve altyapının ölçeğine (yerel, sunucu, bulut vs.) göre değişiklik gösterir.

Donanım gereksinimleri

a) İşlemci (CPU)

Derin öğrenme model eğitimi ve modellerinin çalıştırılması için TPU kartlar gereklidir.

Yüksek performans (gömülü sistemler için) TPU kartlar

c) Bellek (RAM)

d) Depolama

(Yüksek I/O hızı için)

Model dosyaları

Yazılım bileşenleri

İşletim sistemi

Linux (Ubuntu, Debian): Yaygın olarak tercih edilir

b) Gerekli kütüphaneler

Python tabanlı AI uygulamaları için:

TensorFlow

PyTorch

scikit-learn

OpenCV (görüntü işleme)

Transformers (LLM’ler için Hugging Face)

c) Model çekirdekleri ve framework’ler

Yapay zeka modeline göre farklı framework’ler gerekir:

Görüntü işleme: YOLOv5, Detectron2

Dil: GPT, BERT, LLaMA

Ses: Wav2Vec2, Whisper

Altyapı seçenekleri (lokal vs bulut)

Bulut tabanlı çalıştırma için ek gereksinimler:

API entegrasyonu (REST, gRPC)

Docker veya Kubernetes

Gerekirse web tabanlı arayüz

Güvenlik ve veri yönetimi

Veri gizliliği önemliyse: Anonimleştirme, şifreleme, erişim kontrolü gerekir.

Model gizliliği: Açık kaynak mı yoksa özel mi olduğuna göre deployment stratejisi değişir.

İzleme: Model çıktılarının doğruluğu ve sistem performansı için loglama ve monitoring araçları

Kariyerimdeki 12. IDEF

– IDEF gibi büyük savunma fuarları sizin için ne ifade ediyor? Bu fuardan ne gibi beklentileriniz var?

Kendi kariyerimde 12. IDEF fuarımı yaşıyorum ve bunun için çok mutluyum, her yeni IDEF’te yeni bir duygu hissediyor gibiyim. Her seferinde bambaşka teknolojiler ve onlara can veren üreticilerle temas etmek büyük bir heyecan vesilesi.

– Genç mühendis ve girişimcilere bu alanda ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz?

Gün geçmiyor ki teknoloji alanında belirgin bir yenilik olmasın, genç arkadaşlarımızın güncel yayınları sıklıkla takip etmelerini ve gelişme heveslerini daima dinç tutarak sürekli araştırma yapmalarını tavsiye ederim.

Küçük paketleme daha yüksek işlem sayısı

– Cett Teknoloji olarak satışını yaptığınız çipler hangi özellikleriyle rakiplerinden ayrışıyor?

Sonuç çıkarım inference ve unveiling odaklı, düşük güç tüketimi, küçük paketleme, daha yüksek işlem sayısı

– Yapay zekâ nedir? Yapay zekâ destekli yazılım uygulamaları neleri kapsar? Hangi problemlerin çözümünde bize katkı sağlar?

Yapay zekâ, insan zekası gerektiren görevleri yerine getiren bilgisayar sistemlerinin geliştirilmesini ifade eder. Yapay zeka, algılayıcılardan toplanan bilgilere dayanarak veri desenleri belirler ve belirli bir analiz konusu karşısında insanlar gibi karar vererek sonuç üretilmesinde yardımcı olur.

YAPAY ZEKA TEKNİKLERİ >Makine öğrenmesi > Derin öğrenme > Muhakeme/Algılama/Problem Çözme > Doğal Dil İşleme > Bilgisayarlı Görü > Robotik Füzyon

YAPAY ZEKA İŞLEM AKIŞI > Sensör Verisi Toplama > Veri Ön İşleme > Algoritma Seçimi >Model Eğitimi > Model Değerlendirmesi > Model Dağıtımı > Sürekli İyileştirme > Çıkarım ve Karar Verme

YAPAY ZEKA UYGULAMA ÖRNEKLERİ Savunma Sanayii Genel Sektör > Güvenlik Sistemleri > Radar ve Elektronik Harp Sistemleri > Video Analitik Sistemler > Otonom Araçlar > Karar Destek Sistemleri > Komuta Kontrol Sistemleri > Öneri ve Tahmin Sistemleri > Sağlık > Finans > Perakende > Ulaşım > Üretim > Eğitim >Oyun

YAPAY ZEKâ UYGULAMA ÖRNEKLERİ > Nümerik Veri İşleme Hava İz Resmi Belirleme Meteorolojik Veri ve Harekat Analizi Rota Planlama Trafik Sahası Planlama Periyodik Bakım ve Onarım Planlama Performans Ölçme Değerlendirme Hasar Yönetimi Büyük Veri Analizi YAPAY ZEKâ UYGULAMA ÖRNEKLERİ > Görüntü İşleme Yüz Tanıma Nesne Tanıma Davranış Tanıma Anomali Tespiti Güvenlik ve Gözetleme Fotoğraf Etiketleme Sentetik Görüntü Üretimi Kurgu, Montaj, Manipülasyon Tespiti > Ses İşleme > YAPAY ZEKâ UYGULAMA ÖRNEKLERİ Konuşmadan Metin Sentezi Metinden Konuşma Sentezi Ses Ayırt Etme Sesli Yanıt ve Şifre Sesli Asistanlar Gürültü İçi Muhabere Tanıma

YAPAY ZEKâ UYGULAMA ÖRNEKLERİ > Yazı ve Metin İşleme Çeviri Servisleri Dublaj Servisleri Altyazı Servisleri Çevrimiçi Yardım Servisleri Medya Analitiği Duygu Durum analizi Kişiye Özgü Yazım Düzeltme ve Önerileri

‘Yapay zekâ destekli yazılım kullanılıyor’

– Farklı çeşit işlemcileri birbirinden ayıran özellikler nelerdir?

Mimari, paralel işlem gücü, bellek tipi/band genişliği, AI hızlandırıcı birimleri, enerji tüketimi ve hedef kullanım senaryosu, hassasiyet desteği gibi faktörlere göre sınıflandırılır.

– Hedef kitleniz kim? Hangi kurumlar ya da sektörlerle çalışıyorsunuz ya da çalışmak istiyorsunuz?

Savunma sanayii başta olmak üzere aslında tüm sektör dikeyleri artık yapay zeka destekli yazılımlar ve bunların donanımlarını kullanmaktalar. Savunma ve güvenlikten havacılık ve uzaya, tüketici elektroniği ve otomotivden bankacılık ve finansa, ulaştırma ve haberleşmeden sağlık ve gıdaya, şehircilik, inşaat, enerji, lojistik, eğitim, medya ve yayıncılık endüstrileri, hatta hatta kültür, sanat ve spor faaliyetleri bile modern çağımızda mühendislik ve teknolojiyi çok etkin olarak kullanmaktadır.

‘Yerli üretim yok’

– Türkiye, çip üretimi ve teknolojisi alanında dünyada ne seviyede? Siz bu noktada nasıl bir katkı sunuyorsunuz?

Savunma sanayi firmalarımınzdan öncü rolüyle öne çıkanlar yapay zekâ ve görüntü işleme sistemlerini aktif olarak kullanmaktadır. Hızlandırıcı donanımlar hızla Ar-Ge projelerinin gözdesi olmaya başlamaktadır. Özellikle ABD’nin GPU ihraç kısıtları uygulaması üzerine yaygınlaşması nedeniyle TPU birimlerini kullanımı hızla artmaktadır. Yerli üretimi henüz bulunmamaktadır; donanımlar genellikle yurt dışından temin edilmektedir.

Kritik hedef; Gelecekte askeri yapay zekâ çipleri (AI accelerator) geliştirmek, savunma bağımsızlığı açısından kritik hedeflerden biridir. Sophgo dünya klasmanında büyük bir TPU üreticisi ve Cett Teknoloji ile Türkiye pazarındaki tüm ihtiyaçlara karşılık verebilecek konumdayız.