Mars’ın iç yapısında büyük keşif: Gezegenin derinliklerine gömülü!

Sekiz derin Mars depreminden elde edilen sismik verilere dayanan yeni yayımlanan çalışma, Mars’ın iç kısmında bazıları 4 kilometre genişliğe ulaşan dağınık anomaliler tespit etti.

Bu gözlemler, Mars’ın mantosunun, çok sayıda protoplanet çarpışmasının izlerini taşıyan çalkantılı bir erken tarihine dair fiziksel izler barındırdığını gösteriyor.

NEDEN ÖNEMLİ?

Araştırma, Mars’ın iç yapısının oluşumundan bu yana büyük ölçüde değişmeden kaldığını ve Dünya gibi jeolojik olarak aktif bir gezegende silinmiş olacak özelliklerin korunduğunu ortaya koyuyor.

Dünya’nın, levha tektoniği sayesinde kabuk ve manto malzemesini zamanla geri dönüştüren dinamik bir süreci varken, Mars’ta bu süreç bulunmuyor. Bu nedenle antik oluşumlar bozulmadan kalıyor ve bilim insanlarına gezegenin jeolojik geçmişi hakkında daha net bir tablo sunuyor.

BİLİNMESİ GEREKENLER

2018’de Mars’a son derece hassas bir sismometre yerleştiren ve 2022’ye kadar faaliyet gösteren InSight görevi, 1300’den fazla Mars depremi kaydetti.

Bu sismik sinyaller, araştırmacıların dalga hızlarındaki değişiklikleri ölçerek Mars’ın kabuğunu ve mantosunu haritalandırmasına olanak tanıdı ve Kızıl Gezegen’in iç yapısını benzeri görülmemiş bir netlikle ortaya koydu.

Bulgular, çarpışmalar ve depremler sırasında yüksek frekanslı sismik sinyallerin Mars mantosunun yaklaşık 1500 kilometre derinliklerine kadar yayılmasıyla elde edildi.

Mars’ın iç yapısını gösteren bu sanatsal kesit görünüm, antik çarpışmalardan kalan kalıntıların gezegenin mantosunda dağıldığını ortaya koyuyor. NASA/JPL-Caltech

Sismik dalgalar, belirli yerel bölgelerden geçerken belirgin şekilde yavaşladı; bu, malzeme yoğunluğu ve bileşimindeki bir değişikliği işaret ediyordu.

Imperial College London’dan çalışmanın ortak yazarı Tom Pike, “Mars’ın erken oluşumunun kayıtlarını taşıyan bir zaman kapsülü olduğunu biliyorduk, ancak InSight ile bu kadar net görebileceğimizi tahmin etmemiştik” dedi ve ekledi: “Deprem verilerimizde bu yavaşlamaları ilk fark ettiğimizde, bunun Mars kabuğunda gerçekleştiğini düşündük. Ancak daha sonra sismik dalgaların mantodan ne kadar uzak geçtiğini fark ettik. Yüksek frekanslı sinyaller daha fazla gecikiyordu.”

Gelişmiş bilgisayar modelleri, araştırma ekibinin bu düzensizliklerin, muhtemelen antik uzay çarpışmalarıyla taşınan yabancı kaya malzemesinin gezegenin yüzeyinin derinliklerine gömülü olduğunu doğrulamasını sağladı.

UZMANLAR NE DİYOR?

Makalenin baş yazarı Constantinos Charalambous, yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Bir gezegenin içini bu kadar ince detay ve netlikte daha önce hiç görmemiştik. Gördüğümüz şey, antik parçalarla dolu bir manto. Bunların günümüze kadar hayatta kalması, Mars’ın mantosunun milyarlarca yıl boyunca yavaşça evrimleştiğini gösteriyor. Dünya’da bu tür özellikler büyük ölçüde silinmiş olabilirdi.”

SIRADA NE VAR?

InSight görevi 2022’de sona ermiş olsa da, bilim insanları sismik veri setini incelemeye devam ederek daha fazla bilgi elde edecek. Görevin keşifleri, Mars’ın kabuğu, mantosu ve çekirdeği hakkındaki geleneksel anlayışı şimdiden yeniden tanımladı.