Vox ve UDK ilişkisi… İspanyol siyasetini nasıl etkiliyor?

İspanya’da 2013 yılında kurulan aşırı sağcı Vox Partisi, son yıllarda siyasi etkisini artırmaya devam ediyor. Göç karşıtı ve merkezileşmeci politikalarıyla dikkat çeken parti, İspanya’nın birliğini savunurken Katalonya ve Bask bölgelerindeki ayrılıkçı hareketlere karşı sert bir tutum sergiliyor. Ayrıca, Avrupa Birliği’ne (AB) karşı tamamen karşıt bir duruş sergilemese de Brüksel’in etkisini azaltmayı hedefliyor.

Vox, geleneksel aile yapısını savunurken feminist hareketlere ve toplumsal cinsiyet politikalarına eleştirel yaklaşıyor. Göçmen politikalarını sıkılaştırmayı savunan parti, güvenlik ve ulusal kimlik konularını ön plana çıkarıyor. Parlamento’da giderek daha fazla temsil edilen Vox, İspanyol siyasetinde önemli bir aktör haline gelmiş durumda.

23 Temmuz 2023’te yapılan seçimlerde, aşırı sağcı Vox Partisi, önceki seçimlere kıyasla milletvekili sayısında düşüş yaşadı ancak 33 milletvekili kazanarak parlamentodaki üçüncü büyük parti konumunu sürdürdü.

SANTIAGO ABASCAL KİMDİR?

VOX VE UDK İLİŞKİSİ… ŞAŞIRILACAK BİR DURUM ANCAK…

Peki Vox Partisi hangi toplumsal kesimlerden en fazla destek alıyor? Göç, güvenlik ve milliyetçilik söylemleri, seçmenlerin aşırı sağa yönelmesinde ne kadar etkili? İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Canan Tercan, Milliyet.com.tr’ye değerlendirdi;

Vox İspanya’da 2013 yılında kurulan aşırı sağ bir parti. 2019 seçimlerinde aldığı %15’lik oy oranı alarak dikkat çeken parti, 2023 seçimlerinde, Avrupa genelinde aşırı sağ partiler yükselirken %12 ye geriledi. Politik bir partiden bahsederken, temelde birkaç noktaya bakarız; kimler tarafından ne için kuruldu, hedef kitlesi kimler, bu kitleyi etkilemek için hangi retoriği kullanıyor ve tabi son olarak kimlerle iş birliği yapıyor.

Öncelikle Vox’un kuruluş fonlarına bakalım çünkü, Vox’ta şüphe uyandıran konu, maniple ettiği kesimden ziyade, kimler tarafından kurulup desteklendiğidir. Şaşırılacak bir durum ancak, burada karşımıza büyük oranda İran rejimine karşı kurulan silahlı eylemli terör örgütü UDK (İran Ulusal Direniş Konseyi) çıkıyor.

İran Ulusal Direniş Konseyi, 1970’lerde Şah Rıza Pehlevi rejimine karşı kurulan ve ideolojik olarak Şii İslamcılık ile Marksist görüşleri harmanlayan Mücahiddin-i Halk (MEK) adlı örgütten doğmuştur. 1979 İslam Devrimi’nin ardından MEK, İmam Humeyni’ye karşı da bir duruşla İran Ulusal Direniş Konseyi’ni meydana getirmiştir. Doğası gereği UDK hem Sünni Müslüman dünyaya hem de İran siyasi rejimine karşıdır.

Grup, ABD ve Avrupa’da, ölümcül saldırıları nedeniyle terör örgütleri listesine alındı. Arnavutluk ve Irak’ta kampları olduğu bilinen örgüt, Vox’un kuruluş finansörüdür. Bu dönem finansın resmi olarak %80’ini sağlamış ve sonrasındaki seçimlerde de ana finansörlüğe devam etmiştir. Şimdi diyeceksiniz ki İran ve İspanya siyaseti birbirine çok uzak, İran Ulusal Direniş Konseyi Vox için gereken finansı niye veriyor? UDK ve Vox yöneticileri arasında yıllara dayanan sıkı bir birliktelik var. Cevabını uzunca akademik makale olarak yazdım, ama özetle UDK’nın iki sebebi var diyebiliriz, meşrulaşmak ve uluslararası siyasette Vox eliyle etkili olmak.

Bunu başardılar; yıllarca uluslararası terör listesinde yer alan örgüt UDK, Vox’un kurucu başkanı Vidal-Quadras lobisinin gayretleri ile ABD ve AB de terör listesinden çıkarıldı.

VOX VE TRUMP, NETANYAHU, ELON MUSK…

Diğer bir konu uluslararası siyasette Vox ile söz sahibi olmak. Bu konuda ise, partinin güncel başkanı Santiago Abascal’ın karnesine baktığımızda sosyal olarak tanınır olduğunu görüyoruz. Abascal 2024’de AB parlamentosunda radikal sağ Patriot grubunun başına geçti ve Abascal’ın en yakın müttefikleri Avrupa sağ partileri ile sınırlı kalmadı, Arjantin Başkanı Milei, İsrail Başkanı Netanyahu, ve Beyaz Saray’dan Trump ve hatta Elon Musk da yakın temasta bulunduğu liderlerden. Dolayısı Vox’un Abascal ile UDK’yı tüm bu oluşumlar ve liderlerle yaklaştırdığını söyleyebiliriz.

VOX’UN DIŞ VİZYONU VE İŞ DÜNYASI İLE İLİŞKİLERİ

Bu konuda önce dış vizyonuna değinelim. Vox faşist bir partidir ve dış vizyonu globallikten uzaktır. Hristiyanlık, Hispaniklik ve Batılılık söylemi ile hareket ederken, AB’ye küreselleşmeye, göçmenlere, DSÖ gibi ulusüstü küresel örgütlere ve dahası iklim anlaşmasına da karşıdır.

Müslümanları ve Ortadoğu’yu şer merkezi olarak gören Abascal, yeniden Haçlı seferlerinin gerekliliğini sık sık dile getirmektedir. Gazze Savaşında, İsrail ve Netanyahu’nun destekçisidir. Dahası, parti başkanı Abascal, lider olması durumunda, ülkesi İspanya’nın 2024 yılında, başkan Sanchez tarafından “1967 öncesi sınırları ile bağımsız Filistin devleti”ni tanıma kararını feshedeceğini de duyurmuştur.

Trump’a hayranlığı, AB de aşırı sağ Patriot grubunun başkanlığını devralması, uç söylemleri, Abascal’ın ulusalcı kimliğini dış politikada da sergileyen Abascal’ın, birlikte hareket etmek istediğini belirttiği ülkeler ise birbirinden tamamen farklı üç ülke; İsrail, Suudi Arabistan ve Arjantin’dir.

Gelelim Avrupa siyasetine, Marine Le Pen, Victor Orban, Geert Wilders gibi, çok profesyonel politikacıların ve güçlü partilerin yer aldığı Patriots grubunda; taze bir başkan ve (ülke genelinde yüzde 10’larda seyreden) nispeten düşük oy oranı bir parti olarak, 2024 de başkanlığı devralması ve parti zirvesinin Madrid de yapılması arka planda onu destekleyen ve bir yerlere koymaya çalışan lobinin gücünü göstermektedir.

Vox’un iş dünyası ile birlikte hareket etmediğini söyleyebiliriz. İş dünyası dışa açılmayı, uluslararasılığı, göçmenlerin ucuz iş gücünü sever ve sakin bir toplumu sever. Oysa partinin başkanı Abascal, ırkçı ve dışa kapalı söylemleri ve halkı sürekli sokaklara çağırması ile iş dünyasına yakın olmayan bir lider. Ancak iş dünyası ile geçinmeye çok ihtiyacı da yok çünkü Elon Musk’ın yanında yer alıyor ve UDK kuruluşundan beri finansörü. UDK’nın da güçlü bir finansörü olan Suudi Arabistan’a bağlı çalıştığı hakkında ciddi iddialar var. Bu iddialar başkan Abacal’ın Müslümanlara tamamen karşı olmasının yanında, Suudi Arabistan’a sempati ile bakmasını da açıklıyor.

GELECEKTEKİ SEÇİMLERDE VOX ETKİSİ NE OLUR?

Dünyada yükselen sağ siyaset trendi var toplumlar milliyetçi ve muhafazakar değerlere dönüyorlar ki bunda gerek pandeminin getirdiği zor dönemde sağlık ve ekonomik alanında ulusların yalnızlaşması, gerek Rusya Ukrayna Savaşının getirdiği enerji krizinin ekonomik yorgunluğu gerekse, uluslararası göçün ev fiyatlarını ve yerel halkın işsizliğini arttırması etkili.

İspanya’da ise durum diğer Avrupa ülkelerine göre farklı. İspanya’nın aşırı sağ yükselmesi sınırlı kaldı bunda; sağa bakışında skandal yolsuzluklar, faşizmin acı hatıraları ve benzer durumlar etkili diyebiliriz.

Konuya yakın geçmişte yaşanan iki büyük yolsuzluk skandalı ile başlayalım. İspanya’da 2014 yılında Borbon Kral Carlos’un ihalede yolsuzluk ve zimmete para soruşturması sonucu tahtı bırakıp yurt dışına kaçması, ardından, 2018 de devlet başkanı Rahoy’un ve lideri olduğu merkez sağ partisi PP’nin yönetiminden yüzlerce sanığın yargılandığı, İspanya tarihinin en büyük yolsuzluk davasında pek çok kişi tutuklanması ve Başkan Rahoy gensoru ile başkanlıktan indirilmesi ülkede ciddi gündem teşkil etti. Bu ise toplumda, muhafazakarlık ve monarşiye dolayısı ile politik sağa karşı güvensizliğe sebebiyet verdi. Tüm bunlara Katolik kilisesi çocuk taciz davalarının yarattığı algı ve faşist geçmişin acı dolu izleri de eklenince, İspanyol toplumunda aşırı sağa bakış diğer AB ülkelerinden daha şüpheci bir hale geldi.

Bu sebeptendir ki, 2024 AB parlamento seçimlerinde Avrupa’da ciddi oranda aşırı sağ yükselirken, İspanya’da sağ ve sol oy oranları çok oynamamıştır. Ancak kapanan küçük bir sağ partinin oyları siyaseten o görüşe en yakın parti olan başka bir sağ partiye kaymıştır, bu da tabloda ufak bir yükselişi getirmiştir.

Vox ise aşırı sağ bir parti ve kadrosuna hitap eden aşırı uç söylemler ile politika yapmaktadır. Oysa İspanya çok milletli, çok dinli, çok kültürlü ve “açık fikirli” genç nesle sahip dinamik bir ülke. durum böyle olunca Vox’un yüzyıllar önceki idealist popülist politikaları taklit etmesi, günümüz İspanya toplumu ile tam uyumlu değil. Sonuç olarak, yakın gelecekte İspanya’da Vox çok yükselebilecek ya da iktidara gelecek bir parti olarak görünmüyor.

MÜSLÜMAN İLE GÖÇMENLERE BAKIŞI VE DESTEKÇİ KİTLESİ

Vox parti söylemini İslam ve göçmen karşıtlığı hatta düşmanlığı üzerine kurgulayan bir parti. Hedef aldığı, radikal sağcı kitlesini etkilemek için Müslümanları ötekileştirici ve aşağılayıcı söylemleri kullanarak onları, barbar, tehlikeli ve gerici olarak lanse ediyor ve Avrupa’yı Müslümanlardan temizlemek gerektiğini ifade ediyor. Parti, 2019 seçim kampanyasında “reconquesta” temasını kullandı. Reconquesta tarihsel anlamı olan bir terim, İspanya’yı Haçlı Seferi misali, Müslüman Endülüs Emevîlerinden almak için başlatılan savaş sürecine verilen addır. Sadece bu da değil Vox yetkilileri, Avrupa’nın Hristiyan ve batılı olduğunu ve öyle kalması gerektiğini sık sık ifade ederek, suçun ülkeye Müslüman göçmenler ile geldiği gibi temelsiz sözlerle kitleleri kışkırtmaya çalışıyor. Oysa, bunun tutarlı bir yanı yok. Birlikte yaşama, çok kültürlülük ve uyum Vox için mümkün olmayan öğeler.

Göçmenlere bakışı konusunda ise Vox için tamamen göçmen karşıtı bir parti diyebiliriz. Avrupa medeniyetinin göç ile gerilediğini ekonomik ve sosyal gerilemenin göç sebebiyle var olduğunu göçün suç doğurduğunu ve bir an önce önünün kesilmesi gerektiğini ifade ediyor parti yetkilileri. Çünkü göçün, Hristiyan ve Avrupalı kimliğini zedelediğini, göçle gelişen yeni nesiller aracılığı ile de Avrupalı kimliğin bozulduğunu dolayısı ile göçmenlerin bir an önce geri yollanması gerektiğini belirtiyorlar.

Vox önümüzdeki dönemlerde de aşırı söylemleri ile dikkat çekmeye devam edecek bir politik bir parti ama Abascal’ın hedef aldığı toplumsal yapı, aşırı sağın yükseldiği Almanya ve Fransa’dan çok farklı bir tarihsel deneyime sahip. Abascal aşırı sağ söylemleri ile doğal seçmen kitlesine ulaştı ve bu sayı % 12-15 bandında. Ancak gelinen noktada partinin oyunu yükseltmesi için daha fazlasına ihtiyacı olduğu açık.