Yeşil enerji handikapı mı?

Mithat Yurdakul – İspanya ve Portekiz’de hayatı felçedenelektrik kesintisinin ardından, Avrupa hattına bağlı olan Türkiye’nin risk durumu gündeme geldi. Avrupa’da yaşanan kesintilerden kaynaklı olarak Türkiye’de bir sıkıntı yaşanması şu an itibarıyla öngörülmüyor. İspanya ile Türkiye arasında birçok Avrupa ülkesinin olması, Türkiye’nin reaksiyon zamanını artırırken, elektrik şebekesindeki anlık frekans değişimlerini takip eden TEİAŞ, belli bir bant dahilinde müdahalede bulunabiliyor.

‘Allah’tan en uçtayız’

İspanya’da OHAL ilan edilmesine neden olan elektrik kesintilerinin ardından İspanya ve Portekiz’de elektrik tedariki yavaş yavaş yeniden sağlanmaya başladı. Kesintiler,Cumhurbaşkanlığı Kabinesi’nde de gündeme geldi. Kabine toplantısının ardından açıklama yapan Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “Kabine’ye bilgi verdim. Bizde sıkıntı olmuyor ama bizi etkileyebilecek boyutta bir şey. Allah’tan biz en uçtayız. Talep fazla olmayınca rüzgar ve güneşin aşırı üretimini yönetemediler de deniyor, Fransa’da enterkonneksiyon sistem de kendini emniyete almak için kesmiş. Böyle şeylerden bahsediliyor” değerlendirmesinde bulundu.

Milisaniyeler önemli

Türkiye’nin Avrupa’yla elektrik bağlantısı, geçmiş yıllara dayanıyor. 2015 yılında imzalanan anlaşma ile Türkiye’den kıta Avrupasına kalıcı elektrik bağlantısı kuruldu. Edinilen bilgiye göre, Avrupa’daki kesintikaynaklı,Türkiye’de bir sıkıntı yaşanması öngörülmüyor. Aynı enterkonnekte sistemde yer alan Avrupa ülkeleri, bağlantıyı zamanında keserek olası bir frekans bozulmasını engelleyebiliyor. Elektrik sisteminin 50 hertz frekansta tutulması kritik önem taşırken, TEİAŞ takip sistemin bu noktada tutulması üzerinde yoğunlaşıyor. Burada milisaniyeler içinde harekete geçilmesi önem taşıyor.

Doğalgaz ve kömür etkisi

Kesintide, elektrik yükü dağıtımı ya da enerji nakil hatlarında olası bir arızanın yanı sıra, yenilenebilir enerjinin rolü öne çıkıyor. İspanya’nın elektrik üretiminde güneş ve rüzgar enerjisinin büyük payı bulunurken, uzmanlar, doğalgaz ve kömür gibi kaynakları kullanan elektrik santrallerinin,gerektiğinde tüketici ve motor görevi de üstlenerek şebekenin yükünü alıpisistemi dengelediğini belirtiyor. Ancak güneş ve rüzgar santralleri, bu şekilde kullanılamadığı için enerji depolama sistemleri ya da frekansı dengeleyici sistemlere ihtiyaç duyuyor. İspanya’nın da bu alanda eksikliği olabileceği ifade ediliyor.

Maliyeti büyük

Yatırım bankası RBC, elektrik kesintisinin İspanya’ya ekonomik maliyetinin 2,25 milyar ila 4,5 milyar euro arasında değişebileceğini söyledi. Nitekim, 2019’da İtalya ve İsviçre’de bir gün süren bir elektrik kesintisi 1 milyar eurodan fazla maliyete neden olmuştu. Ancak, küçük marketlerden şirketlere kadar pek çok ticari işletmeyi etkileyerek ekonomiyi durma noktasına getiren söz konusu kesintilerin maliyetinin daha da yüksek bir rakama ulaşması muhtemel.

İspanyol hükümeti baskı altında

İspanyol hükümetini, çok az pil depolaması olan güneş enerjisine bağımlı bir sistemde altyapı konusunda fazla kayıtsız olmakla suçlanırken, İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, yaklaşık 10 saat süren ülke genelindeki elektrik kesintisinin, 5 saniyelik bir enerji kaybı nedeniyle meydana geldiğini söyledi. Sanchez, “Ne olduğunu anlamaya ve bunun bir daha tekrarlanmaması için çalışmaya devam ediyoruz. Araştırdığımız konu bu 5 saniyede ne olduğudur. Siber saldırı, terör, hiçbir hipotezi dışarıda bırakmıyoruz” dedi. Sanchez, elektrik kesintisinin nükleer enerji eksikliğinden kaynaklandığı iddiasınıysa “yalan veya cahillik” olarak nitelendirdi.

‘Nadir görülen atmosferik bir fenomen’

Avrupa tarihinin en büyük elektrik kesintisinin,”yeşil enerji”den kaynaklandığı öne sürüldü.İspanyaşebeke operatörü Red Electrica’nın Sistem Operasyonları Şefi Eduardo Prieto, muhtemelen güneş santrallerinden kaynaklanan iki elektrik üretim kaybı olayı tespit edildiğini ve bunun elektrik sisteminde istikrarsızlığa neden olduğunusöyledi.İspanya’nın en yüksek ceza mahkemesi de, kritik altyapıda sabotaj eylemi olasılığının araştırıldığını duyurdu. Portekiz şebeke operatörü REN ise İspanya kaynaklı kesintilerin arkasında “nadir görülen bir atmosferik fenomen” olduğuna inandıkarını açıkladı.

Ani hava değişiminden de kaynaklanabilir

Ostim Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Sinan Kıvrak, Milliyet’e yaptığı değerlendirmede “İspanya’da ve Portekiz’de çok fazla güneş enerjisi santrali var. Tüm üretimin yüzde 60 civarı da içinde baraj ve santrallerin de olduğu yenilebilir enerji kaynaklarından. Dolayısıyla havadaki anlık bir değişim, mesela birdenbire havanın kapanması etkiler. (Sıcaklış artışında ise) Güneş panelleri sıcaklıkla karakteristik değişen ürünlerdir. Hava sıcaklığı 55 santigrat dereceye geldiğinde bir güneş paneli normal verimini yüzde 50’ye düşürür” dedi. / HANDE ATILGAN Ankara