JÜPİTER KÜÇÜLÜYOR: AKILLARA DURGUNLUK VEREN YENİ KEŞİF

Jüpiter’in yarıçapı eskiden ÅŸimdikinin iki katıydı ve gezegenin manyetik alanı bugünkünden 50 kat daha güçlüydü.

Güneş ve gezegenlerin oluştuğu gaz ve toz bulutu, yaklaşık 4.5 milyar yıl önce dağıldı. Araştırmacıların bulgularına göre, o dönemde Jüpiter en az şimdiki boyutunun iki katı büyüklüğündeydi ve manyetik alanı yaklaşık 50 kat daha güçlüydü.

AraÅŸtırmayı yürüten ekipten Batygni’in paylaÅŸtığı görsel.

‘BULMACAYI ÇÖZMEK İÇİN KRÄ°TÄ°K’

AraÅŸtırmanın yazarlarından Caltech’te gezegen bilimci olan Konstantin Batygin, “Son hedefimiz nereden geldiÄŸimizi anlamak. Gezegen oluÅŸumunun erken evrelerini netleÅŸtirmek, bu bulmacayı çözmek için kritik” derken ekliyor “Bu, yalnızca Jüpiter’in deÄŸil, tüm güneÅŸ sisteminin nasıl ÅŸekillendiÄŸini anlamamıza bir adım daha yaklaÅŸtırıyor.”

Jüpiter’in muazzam yerçekimi, GüneÅŸ’inkiyle birlikte, güneÅŸ sisteminin ÅŸekillenmesinde büyük rol oynadı ve diÄŸer gezegenlerin ve kayalık cisimlerin yörüngelerini belirledi. Ancak bu dev gezegenin kendisinin nasıl oluÅŸtuÄŸu hala net deÄŸil.

İKİ UYDUNUN YÖRÜNGESİ MERCEK ALTINDA

Life Science’ın haberine göre araÅŸtırmacılar, Jüpiter’in ilk dönemlerine dair daha net bir fikir edinmek için, Jüpiter’in Amalthea ve Thebe adlı iki uydusunun günümüzdeki hafif eÄŸimli yörüngelerini inceledi. Bu uyduların izlediÄŸi yollar, ilk oluÅŸtukları zamankiyle büyük ölçüde benzer, ancak zamanla yanlarında bulunan daha büyük ve volkanik açıdan aktif komÅŸuları Io’nun çekim etkisiyle biraz deÄŸiÅŸmiÅŸ durumda. AraÅŸtırmacılar, Io’nun etkilerinden beklenen deÄŸiÅŸikliklerle gerçek deÄŸiÅŸiklikler arasındaki farkları analiz ederek Jüpiter’in orijinal boyutunu belirlemeyi baÅŸardılar.

DÃœNYA’NINKÄ°NDEN 400 KAT GÜÇLÃœ

GüneÅŸ nebulasının dağılmasıyla, yani gezegen oluÅŸumunun sona erdiÄŸi dönemde, Jüpiter’in yarıçapı mevcut boyutunun 2 ila 2.5 katı arasında olmalıydı ki Amalthea ve Thebe bugün gözlemlenen yörüngelerine sahip olabilsin, diye hesapladı bilim insanları. Zamanla, gezegenin yüzeyinin soÄŸumasıyla birlikte boyutu küçüldü. Ardından ekip, bu yarıçap deÄŸerini kullanarak gezegenin manyetik alan gücünü hesapladı. Bu deÄŸer yaklaşık 21 militesla olarak bulundu, bu da Jüpiter’in mevcut manyetik alanından yaklaşık 50 kat ve Dünya’nınkinden yaklaşık 400 kat daha güçlü.

Michigan Ãœniversitesi’nden astrofizikçi ve yine araÅŸtırmanın katılımcılarından Fred Adams ve “Aradan 4.5 milyar yıl geçmiÅŸ olmasına raÄŸmen, Jüpiter’in varoluÅŸunun başındaki fiziksel durumunu yeniden inÅŸa etmemizi saÄŸlayacak yeterince ipucunun hala kalmış olması gerçekten ÅŸaşırtıcı” diyor.

‘BÄ°R REFERANS NOKTASI’

Bu bulgular, araÅŸtırmacıların güneÅŸ sisteminin tarihindeki kritik bir geçiÅŸ noktasına dair görüşlerini netleÅŸtiriyor. Yapılan hesaplamalar, Jüpiter’in nasıl oluÅŸtuÄŸuna dair detaylı bilgi gerektirmiyor ki bu süreç hâlâ tam olarak anlaşılabilmiÅŸ deÄŸil, bunun yerine doÄŸrudan gözlemlenebilen veriler üzerinden ilerliyor.

Astrofizikçi Batygin, “Burada ortaya koyduÄŸumuz ÅŸey çok deÄŸerli bir referans noktası” derken ekliyor: “GüneÅŸ sistemimizin evrimini daha güvenle yeniden inÅŸa edebileceÄŸimiz bir temel nokta.”

Nature Astronomy dergisinde yayımlanan bu çalışma, bilim insanlarının erken dönem güneş sistemine dair daha net bir tablo oluşturmasına yardımcı olabilir.

JÃœPÄ°TER HAKKINDA BÄ°LGÄ°

Jüpiter, GüneÅŸ Sistemi’ndeki en büyük gezegendir. GüneÅŸe uzaklığına göre güneÅŸ sisteminde beÅŸinci sırada yer alır.

Gaz devi (gaz gezegeni) sınıfına girer ve büyük oranda hidrojen ve helyumdan oluÅŸur. Kütlesi o kadar büyüktür ki, GüneÅŸ dışındaki tüm gezegenlerin toplam kütlesinden daha fazladır. 79’dan fazla uydusu vardır. en bilinenleri Io, Europa, Ganymede ve Callisto’dur (Galilei uyduları).

Ayrıca, güçlü manyetik alanı, devasa fırtınaları (örneğin Büyük Kırmızı Leke) ve etkileyici halka sistemiyle de dikkat çeker.