SON DAKÄ°KA HABERLERÄ°: CANAVAR KARADELÄ°K M87, KOZMÄ°K HIZ SINIRININ YÃœZDE 80’Ä° HIZDA DÖNÃœYOR

Çevremizdeki en büyük kara deliklerden biri olan bu yapı, Olay Ufku Teleskobu’nun (Event Horizon Telescope – EHT) ilk hedefi için idealdi. Bilim insanları, EHT’nin o ikonik görüntülerini kullanarak bu süper kütleli kara deliÄŸe yeni bir gözle baktılar ve bu canavarın ne kadar hızlı döndüğünü ve ne kadar madde yuttuÄŸunu ortaya çıkardılar.

GÃœNEÅž’Ä°N 6.5 MÄ°LYAR KATI KÃœTLEDE

Live Science’ın haberine göre sonuçlar oldukça akıl almaz. GüneÅŸimizin 6.5 milyar katı kütleye sahip olan bu kara delik, evrende teorik olarak mümkün olan en yüksek dönüş hızının yaklaşık yüzde 80’ine denk gelen bir hızda dönüyor. Bir karşılaÅŸtırma yapmak gerekirse, onun yığılma diskinin iç kenarı ışık hızının yaklaşık yüzde 14’üyle dönüyor. Yani saniyede yaklaşık 42 milyon metre hızla.

ÖYLE HIZLA YAKLAÅžIYOR KÄ°…

Ekip bu sonuca, kara deliÄŸin orijinal görüntüsündeki ‘parlak nokta’yı inceleyerek ulaÅŸtı.

Bu asimetrik parıltı sadece görsel bir etki değil. Göreli Doppler ışınımı (relativistic Doppler beaming) adı verilen bir olgunun sonucu. Diskin bir tarafındaki madde bize öyle büyük bir hızla yaklaşıyor ki, diğer taraftan çok daha parlak görünüyor. Bilim insanları bu parlaklık farkını ölçerek dönüş hızını hesaplayabildiler.

Ama asıl ilginç olan yer burası. AraÅŸtırmacılar aynı zamanda kara deliÄŸin etrafındaki manyetik alan desenlerini de inceledi. Bu desenler, maddenin içeriye nasıl spiral ÅŸeklinde düştüğünü gösteren bir yol haritası gibi. Madde kara deliÄŸe saniyede yaklaşık 70 milyon metre hızla düşüyor. Bu da ışık hızının yaklaşık yüzde 23’üne denk geliyor.

KARA DELİĞİN BESLENME SÜRECİ

Bu ölçümler sayesinde M87 kara deliÄŸinin her yıl yaklaşık 0.00004 ila 0.4 GüneÅŸ kütlesi kadar madde yuttuÄŸu tahmin ediliyor. KulaÄŸa çok gibi gelebilir, ama böylesine büyük bir kara delik için aslında oldukça mütevazı bir oran. Bilim insanlarının ‘Eddington limiti’ dediÄŸi sınırın çok altında, yani ÅŸu anda nispeten sakin bir evrede.

Bu çalışma, süper kütleli kara deliklerin nasıl çalıştığını anlamada büyük bir adım anlamına geliyor. Daha önce M87’nin dönüş hızı 0.1 ile 0.98 arasında tahmin ediliyordu; ancak bu yeni yöntem, hızın kesinlikle üst sınıra yakın, yani en az 0.8 ve muhtemelen teorik maksimum olan 0.998’e çok yakın olduğunu gösteriyor.

Daha güçlü teleskoplar ve görüntüleme tekniklerinin geliÅŸtirileceÄŸi gelecek yıllarda, M87’nin kara deliÄŸi, yerçekimi, uzay-zaman ve evrendeki en aşırı fizik koÅŸulları hakkındaki bilgimizi test etmek için bir kozmik laboratuvar olarak kalmaya devam edecek. Her yeni ölçüm, bu kozmik canavarların tüm galaksileri nasıl ÅŸekillendirdiÄŸine ve belki de evrenin nihai kaderini nasıl etkileyebileceÄŸine dair temel soruları yanıtlamaya biraz daha yaklaÅŸtırıyor.