Nadir elementte kritik bekleyiş

Mithat Yurdakul / ANKARA – Çin ile ABD arasında tarife artırımlarıyla tırmanan ticaret gerilimi sonucunda Çin, nadir toprak elementleri (NTE) ihracatına yönelik kontrol ve kısıtlama getirirken, Türk üreticilere de NTE uyarısı geldi. Bu kapsamda Çin’den NTE tedarik eden firmaların, uzun bekleme süreleri ve taleplerinin reddedilmesinin önüne geçmek için Çinli tedarikçilerden ihracat izni almaları gerektiği bildirildi. İhracat kontrolü getirilen NTE’ler arasında samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lutesyum, skandiyum, itriyum yer alıyor. Bu elementler; yüksek sıcağa dayanıklı mıknatıs üretimi, MR görüntüleme, nükleer reaktör kontrol çubukları, elektrikli araçlarda yüksek performanslı motor üretimi ve tıbbi radyoterapi gibi pek çok alanda kullanılıyor.

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nden sektöre iletilen bilgiye göre, Çin tarafından uygulamaya konulan ihracat izni düzenlemeleri nedeniyle, özel amaçlı mıknatıslar gibi nadir toprak elementleri içeren ürünleri üretim amacıyla Çin’den tedarik eden firmaların, uzun bekleme süreleri ve ret yanıtıyla karşılaşma tehlikesi ortaya çıktı.

‘Nükleer’ gerekçesi

NTE ithal etmek isteyen üreticilerin, olası sorunlardan kaçınmak için Çinli tedarikçilerinden ihracat izni talep etmeleri gerektiği belirtilirken, Çin Ticaret Bakanlığı’nın izin başvurularını 45 gün içerisinde değerlendirerek firmalara olumlu ya da olumsuz karar ileteceği bildirildi. Çin’in NTE ihracat kontrolü kararına gerekçe olarak, ulusal güvenliğin korunmasının yanı sıra nükleer silahların yayılmasının önlenmesi yükümlülüğünü de gösterdiği ifade edilirken, şüpheli durumlarda inceleme yapılarak NTE ürünlerinin ihracatına izin verilmeyeceği kaydedildi.

Çalışmalar hızlandı

Çin’de ihracat kontrolü getirilen NTE’ler arasında samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lutesyum, skandiyum, itriyum yer alıyor. Söz konusu elementler; yüksek sıcağa dayanıklı mıknatıs üretimi, MR görüntüleme, nükleer reaktör kontrol çubukları, floresan lambalar, süper iletken seramikler, elektrikli araçlarda yüksek performanslı motor üretimi, tıbbi radyoterapi gibi pek çok alanda kullanılıyor. Çin’in sivil üretim kadar askeri kullanıma da elverişli olan NTE’lere getirdiği ihracat kısıtlaması, ABD ile arasındaki ticari gerilimde önemli rol oynarken, Avrupa’daki otomotiv sektörünün de nadir toprak elementlerine erişimde zorluk yaşadığı, bu nedenle bazı fabrikaların kapatıldığı belirtiliyor. Türkiye de yerli NTE için çabalarını yoğunlaştırırken, dünyada tek sahadaki en büyük ikinci NTE rezervi, Eskişehir’de bulunuyor. Eskişehir Beylikova’da kurulan cevher işleme tesisinin yanı sıra Malatya, Burdur ve Isparta’da da NTE ile ilgili çalışmalar devam ediyor.