Nakliye şirketlerinden Hürmüz Boğazı geçişinde üst düzey temkin

Ä°srail’in Ä°ran’a saldırılarıyla baÅŸlayan çatışma ve ABD’nin Ä°ran’daki nükleer tesislere yönelik saldırıları sonrası, Ä°ran’ın Hürmüz BoÄŸazı’nı kapatabileceÄŸi endiÅŸeleri, küresel ekonomi ve piyasaların gündeminde yer alıyor.

ABD’nin Ä°ran’daki nükleer tesislere saldırılarının ardından Ä°ran Meclisi Ulusal Güvenlik Komisyonu Ãœyesi Ä°smail Kevseri, Meclisin, Hürmüz BoÄŸazı’nın kapatılması gerektiÄŸi sonucuna vardığını ancak nihai kararın Milli Güvenlik Yüksek Konseyi uhdesinde olduÄŸunu açıklasa da bu ihtimalin oldukça düşük olduÄŸu deÄŸerlendiriliyor.

Ancak, yapay zeka tabanlı denizcilik takip ÅŸirketi Windward’ın paylaÅŸtığı bilgilere göre, hafta sonu ABD’nin Ä°ran’ın nükleer tesislerine saldırılarının ardından Hürmüz BoÄŸazı’ndaki ticareti gemi taşımacılığı son 20 yılın en yüksek tehdit seviyesi altında faaliyet gösteriyor.

Jeopolitik belirsizlikler ve güvenlik endiÅŸeleri nedeniyle Hürmüz BoÄŸazı’na giren gemi sayısında hafif bir düşüş gözlenirken, Windward’a göre bu düşüş gemi sahiplerinin jeopolitik belirsizlikler karşısında artan temkinliliÄŸini ortaya koyuyor ve algılanan risklerin deniz taşımacılığı üzerindeki gerçek zamanlı etkisinin giderek büyüdüğünü gösteriyor.

GPS sistemlerine müdahalede artış

Hürmüz BoÄŸazı’ndaki bir diÄŸer risk sebebi de Gemi Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS) sinyallerini hedef alan müdahalelerin artışı olarak görülüyor. Basra Körfezi’nde faaliyet gösteren ve Hürmüz BoÄŸazı’ndan geçen ticari gemilerin yüzde 23’ünün pazar-pazartesi günü GPS’lerine müdahale nedeniyle uluslararası seyir yollarındaki navigasyonunda aksama yaÅŸandığı tespit edildi.

Danimarka merkezli yatırım firması Küresel Risk Yönetimi (Global Risk Management) Araştırma Başkanı Arne Lohmann Rasmussen, AA muhabirine, en önemli gözlemlerinin GPS ve AIS sinyali parazitlerinde artış olduğunu belirtti. Rasmussen, bu durumun güvenlik açısından büyük bir endişe kaynağı olduğuna dikkati çekti.

Her ne kadar Hürmüz BoÄŸazı’ndan geçiÅŸ yapan gemi sayısında bir miktar azalma eÄŸilimi gözlense de bunun önemli bir düşüş olmadığını dile getiren Rasmussen, şöyle konuÅŸtu:

“KiÅŸisel kanaatim, Hürmüz BoÄŸazı’nın kapatılmasına yönelik bir müdahalenin gerçekleÅŸme ihtimalinin yüzde 10-15 civarında, yani oldukça düşük olabileceÄŸi çünkü bu Ä°ran’a da oldukça zarar verir. Ä°ran, bu durumda Çin ve Katar gibi tamamen müttefik olmayan ama açıktan düşmanı da olmayan ülkeleri bile karşısına almış olur. Aynı zamanda kendi ham petrol ihracatı da durma noktasına gelir. Ä°ran’ın rafine kapasitesi yetersiz olduÄŸu için petrol ürünlerini ithal etmek zorunda. Bu nedenle BoÄŸaz’ı kapatmak, Ä°ran için ancak son çare olabilir.”

Rasmussen, tam anlamıyla fiziksel bir kapanmanın neredeyse imkansız olduÄŸunu düşündüğünü ancak Ä°ran’ın, Husilerin Kızıldeniz’de yaptığı gibi daha dolaylı taktiklere baÅŸvurabileceÄŸini ifade etti.

“Åžirketler dikkatli olmaya devam edecek”

Bu geliÅŸmeler ışığında sektörün bölgedeki durumu yakından izlediÄŸini söyleyen Rasmussen, “Sigorta maliyetlerinin arttığını görüyoruz ve bu da riskin gerçek olduÄŸunu gösteriyor. DiÄŸer yandan, tankerlerin navlun ücretleri de yükselmiÅŸ durumda. Bu iki unsur, birbirini bir ölçüde dengeliyor. Åžu aÅŸamada, navlun gelirlerinin yüksekliÄŸi, sigorta maliyetlerini telafi ediyor gibi görünüyor. Bu yüzden geçiÅŸler sürecektir ama ÅŸirketler de çok dikkatli olmaya devam edecek.” dedi.

Rasmussen, bazı uluslararası nakliye firmalarının Hürmüz BoÄŸazı’ndan geçiÅŸe devam edeceklerini teyit ettiÄŸini dile getirerek, gemilere yönelik füze saldırıları olması halinde ÅŸirketlerin bölgeden geçip geçmeme kararını yeniden deÄŸerlendireceÄŸini belirtti.

Hafta sonu bazı tankerlerin BoÄŸaz’a girmemek için U dönüşü yaptığını ancak sonra tekrar bölgeye yöneldiÄŸini anımsatan Rasmussen, “Bu da güvenliÄŸin onlar için yeterli düzeyde deÄŸerlendirildiÄŸini ve geçiÅŸin yeniden denendiÄŸini gösteriyor.” dedi.

Güvenlik riskleri yakından izleniyor

Hürmüz BoÄŸazı’nın kapatılma ihtimali düşük olmasına raÄŸmen büyük çaplı nakliye ÅŸirketleri bölgedeki güvenlik risklerini yakından izliyor ve Hürmüz BoÄŸazı’ndan geçiÅŸleri sürdürüyor.

Uluslararası en büyük konteyner taşımacılığı ve lojistik ÅŸirketlerinden biri olan Danimarka merkezli Maersk’in AA muhabiriyle paylaÅŸtığı tavsiye notuna göre, ÅŸirket Hürmüz BoÄŸazı’nı kullanan gemilere hali hazırda Hürmüz BoÄŸazı’ndan geçiÅŸin mümkün olduÄŸunu ancak durumu yakından takip ettiklerini bildirdi. Maersk, yakın gelecekte durumun deÄŸiÅŸmesi ihtimaline karşı acil durum planlarının hazır olduÄŸunu da belirtti.

Almanya merkezli konteyner taşımacılığı ÅŸirketi Hapag-Lloyd, Hürmüz BoÄŸazı’ndan geçiÅŸlere devam ettiÄŸini ancak durumun her an deÄŸiÅŸebileceÄŸi uyarısında bulundu.

Merkezi Norveç’te bulunan ham petrol tankerleri alanında uzman deniz taşımacılık firması Frontline, son dönemde GPS sistemlerine kasıtlı müdahalelerin arttığına iÅŸaret ederek, bu durumun trafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu bölgelerde radar ve manuel navigasyonla hareket etmeyi gerektirdiÄŸini bildirdi. Enerji ÅŸirketi Shell de Hürmüz BoÄŸazı’ndan geçiÅŸlerde azami dikkat gösterdiklerini açıklamıştı.

Hürmüz Boğazı küresel ticaret için stratejik önemde

Basra Körfezi’nin aÄŸzında yer alan dar su yolu Hürmüz BoÄŸazı, Orta DoÄŸu’daki petrol ve sıvılaÅŸtırılmış doÄŸal gaz (LNG) üretiminin Umman Denizi ve Hint Okyanusu üzerinden dünya pazarlarına taşınmasını saÄŸlıyor.

Deniz yoluyla taşınan ham petrolün yaklaşık 3’te 1’inin ulaÅŸtırılması için kullanılan bu stratejik geçit, baÅŸta Suudi Arabistan ve BirleÅŸik Arap Emirlikleri olmak üzere Orta DoÄŸu’daki üreticilerin ham petrol ve kondensat sevkiyatında kritik bir rol üstleniyor. Hürmüz BoÄŸazı’ndaki petrol ticareti, dünyadaki toplam petrol tüketiminin de 5’te 1’ini karşılıyor.

Hürmüz BoÄŸazı’ndan geçen günlük yaklaşık 20 milyon varil petrol ve petrol ürününün büyük kısmı Çin baÅŸta olmak üzere Asya piyasalarına ulaşıyor. Küresel doÄŸal gaz ticaretinin yüzde 20’si de bu boÄŸazdan geçiyor.