Türkiye’nin ipek böceÄŸi yumurtası ihtiyacının tamamı Bursa’daki merkezden saÄŸlanıyor

Dünyada sayılı ipek böceÄŸi yumurtası üreticilerinden Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri BirliÄŸi (KOZABÄ°RLÄ°K), Bursa Tarım ve Orman Müdürlüğü bünyesindeki “Ä°pek BöceÄŸi Yumurtası Ãœretim Ä°ÅŸletmesi”nde hibrit ve damızlık yumurta üretiyor.

Ä°pek verimi fazla olan Çin ırkı ile hastalıklara karşı dayanıklılığı yüksek Japon ırkı ipek böcekleri çiftleÅŸtirilerek hibrit ipek böceÄŸi yumurtası elde edilen merkezde, Türkiye’nin ipek böceÄŸi yumurtası ihtiyacının tamamı karşılanıyor.

Köylerde yetiştiricilik yapan ailelerden alınarak işletmeye getirilen kozalar, burada işçiler tarafından tek tek kesiliyor. Bu kozalardan çıkarılan krizalitler (kelebek olmadan önce bir böceğin, koza veya kozasız olarak geçirdiği başkalaşma durumu) cinsiyet ayrımına tabi tutuluyor.

Krizalitlerin kelebeklenmesinin ardından dişi ve erkek kelebekler, çiftleşmeye bırakılıyor. Kelebeklerin çiftleştirilmesiyle elde edilen hibrit yumurtalar, bir sonraki sene ipek böceği yumurtası olarak üreticilere ücretsiz dağıtılıyor.

İhtiyaç fazlası ipek böceği yumurtalarının ihraç edildiği işletmede, ayrıca ırkların erkek ve dişisinin kendi içinde çiftleştirilmesiyle damızlık ipek böceği yumurtası da üretiliyor.

“Dünyada da kendi ipek böceÄŸi yumurtasını üretebilen 5-6 ülkeden biriyiz”

KOZABÄ°RLÄ°K Tohum Ãœretim Ä°ÅŸletmesi Müdürü Ardahan Erdemir, AA muhabirine, Türkiye’nin ihtiyacı olan ipek böceÄŸi yumurtasının üretimini gerçekleÅŸtirdiklerini söyledi.

Bir önceki sene elde edilen yumurtaların üreticilere böcek olarak verildiÄŸini, beslemenin ardından oluÅŸan kozaları üreticilerden satın aldıklarını anlatan Erdemir, “Gelen kozaları önce kesiyoruz, içindeki pupa dönemindeki krizalitleri erkek, diÅŸi diye ayırıyoruz. Daha sonra kelebek çıkmasını bekliyoruz. Kelebek çıktıktan sonra kelebekleri çiftleÅŸtirip yumurtaları elde ediyoruz. Bunu her sene döngü olarak yapmak zorundayız çünkü ırkları aktarmadığımız zaman ipek böceÄŸi ırkı bir sonraki seneye devretmiyor.” ifadelerini kullandı.

Erdemir, üretimin 15-20 gün sürdüğünü belirterek, bu iÅŸ için ihtiyaca göre 120-130 kiÅŸi çalıştırdıklarını dile getirdi. Günlük yaklaşık 250 kilogram kozayı iÅŸleyebildiklerini aktaran Erdemir, “Bunun sonucunda Türkiye’nin ihtiyacı olduÄŸu kadar yumurtayı elde ediyoruz. Hatta bazı yıllarda yumurtaları ihraç ettiÄŸimiz de oluyor.” diye konuÅŸtu.

Erdemir, Türkiye’de bunun gibi baÅŸka bir tesisin olmadığını vurgulayarak, “Dünyada da kendi ipek böceÄŸi yumurtasını üretebilen 5-6 ülkeden biriyiz. Bu ÅŸekilde devam ediyoruz her sene.” dedi.

Hibrit yumurta üretiminin yanı sıra damızlık yumurta üretimini de saÄŸladıklarını belirten Erdemir, şöyle devam etti: “Damızlık yumurta elde ederken farklı bir yöntem kullanıyoruz. Gelen kozaların içinden ırkının özelliklerini taşıyanları seçerek kendi kendine çiftleÅŸmeye bırakıyoruz, diÄŸerleri gibi diÅŸi ve erkek ayrımına tabi tutmuyoruz. ÇiftleÅŸmenin ardından diÅŸileri ‘selül’ dediÄŸimiz kese kağıtlarının içine koyuyoruz. Orada tek kelebek, yumurtalarını bırakıyor.”

Erdemir, kozaların içinden ırkın özelliğini iyi taşıyanların damızlık olarak seçildiğini, seçilen damızlıkların bir sonraki sene yine damızlık yumurtası olarak üreticilere dağıtıldığını, hibrit yumurtalardan elde edilen kozaların bir sonraki sene ipek üretimi için kullanılan böcekler olduğu bilgisini verdi.

“Bir kozadan 1500-1600 metre ip çıkıyor”

Ä°pekböceÄŸi Yumurta Ãœretim Ä°ÅŸletmesi’nin önemine deÄŸinen KOZABÄ°RLÄ°K Genel Müdürü Mustafa Çakır da dünyadaki 7 iÅŸletmeden biri olduklarını söyledi.

Türkiye’nin kendi kendine yumurtasını üretebilen sayılı ülkelerden biri olduÄŸunun altını çizen Çakır, “Yaklaşık 5 bin kutu üretim oluyor. Ä°htiyatlı davranarak biraz fazla üretiyoruz. Fazla ürettiÄŸimiz yumurtaları da Yunanistan, Bulgaristan gibi iklimi bize yakın ülkelere ihraç ediyoruz. Buradaki üretimi, seneye üretim yapacaklara ücretsiz olarak kutu bazında dağıtıyoruz. Ä°pekçiliÄŸin en önemli yeri, burası.” ifadesini kullandı.

Çakır, ipek için yumurta üretiminin ÅŸart olduÄŸunu vurgulayarak, ÅŸunları kaydetti: “Bazı ülkeler, ipek böceÄŸi yumurtası üretmiyor, ithal ediyor. Biz, bu konuda ithalata bağımlı deÄŸiliz. Kendi yumurtamızı kendimiz üretebiliyoruz. Burada 1963 yılından beri hibrit yumurta üretiyoruz. Anadolu topraklarında 1500 yıldır ipek böcekçiliÄŸi yapılıyor. Biri hastalıklara dayanıklı, diÄŸeri ipek kalitesi çok iyi ırklar çaprazlandığı, hibritleÅŸtirildiÄŸi zaman çok iyi, daha verimli ipek böceÄŸi yumurtası elde ediliyor. Bu hibrit yumurtalar, kozalarını ördüklerinde bir kozadan 1500-1600 metre ip çıkıyor.”