Asıl mücadele yangından önce

Hilal Öztürk / HABER MERKEZİ – Orman yangınlarıyla mücadele sürerken yangınların önlenmesi için alınması gereken önlemler de tartışılıyor. Yangın Ekolojisi Uzmanı Prof. Dr. Tuncay Neyişçi, yangınla mücadelede merak edilen konuları Milliyet’e anlattı.

İlginizi Çekebilir

YARIM YÜZYILLIK İHMAL: Son yıllarda yaşanan, kamuoyunu da derinden etkileyen büyük orman yangınlarının temel nedeni yarım yüzyıl önce başlayan ağaçlandırma, doğrusu yeniden ormanlaştırma çalışmalarıdır. Bu ağaçlandırma alanlarının yüzde 60-70’i bugün 15-35 gibi son derecede yanıcı özelliklere sahip yaş dönemlerinde.

‘Barut kıvamında’

Ülke ölçeğinde bu tür barut kıvamındaki ormanların payı, yanan alanların yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor. Oysa bu alanların yangına dirençli olacak biçimde ağaçlandırılması gerekirdi. Bu yapılmadığı için yangınlar Sivas, Karabük gibi klasik yangın alanlarının dışına da taştı. Yangına dirençli orman oluşturma ilkeleri yaklaşık 50 yıldan beri biliniyor olmasına karşın, hiç dikkate alınmadı. Söndürme çalışmalarında başarı sağlayamamanın nedeni bu yarım yüzyıllık ihmal. Seneye aynı sorunu çok daha şiddetle yaşamamız hiç de sürpriz olmayacaktır.

Rüzgar perdesi şart

DİRENÇLİ ORMANLAR: Yangına dirençli orman kurmanın iki temel yolu var. Birincisi orman içindeki rüzgâr hızını düşürmek. Bunu orman dış kenarlarını, yangına neden olan rüzgar yönüne dik gelecek şekilde ağaç rüzgar perdeleriyle ihata etmek. Rüzgar hızı sıfır iken yangın çıkması, büyümesi mümkün değildir. Bu perdelerin sık dikilmiş piramidal servilerden (yerine göre üç-beş sıra) oluşturulması çok yerindedir.

Rüzgarın kesilmesi orman içerisindeki rutubetin korunmasını da sağlar. Toprağın ve bitkilerin su kaybı da düşer. Çamaşır kurutmak gibi düşünün. Rüzgar olmadığında çamaşırlar nemli kalır. Rüzgarı perdelemek, rüzgar hızını azaltarak nemin korunmasına neden olur.

‘Suyla söndürülmüş büyük yangın yok’

NOKTA BAZINDA ETKİLİ: Büyük, enerjisi yüksek orman yangınları kesinlikle doğrudan müdahale ile söndürülemez. Bugüne kadar ülkemizde su atılarak söndürülmüş büyük yangın yoktur. Ancak mal ve can tehlikede olduğunda nokta bazında uçak ve helikopter etkili olur. Köpük suyun etkisini artırır. Uçak ve helikopter yangının ilerlemesini önlemek için yangın cephesinden çok ileride oluşturulacak hattın ihatasında etkili olur.

YEŞİL GRİYE DÖNDÜ

Bursa’nın Orhaneli ve Harmancık ilçelerindeki orman yangınına müdahale dün dördüncü günde de sürdü. Yangın geniş bir alanı küle çevirirken alevlerle mücadeleyevatandaşlar dadestek verdi. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, son 24 saatte 55 yangın çıktığını, tamamının kontrol altına alındığını, yalnızca Bursa Harmancık yangının devam ettiğini belirtti. Meteorolojik verilere dayanarak riskindevam ettiğini vurgulayan Yumaklı, “Ekim ayına kadar teyakkuz halinde olacağız” dedi.

Yanıcı azaltma, yangına uyumlu toplum…

Prof. Dr. Neyişçi, “Türkiye ormancılığı agresif orman yangınlarıyla mücadele stratejisinden orman yangınları yönetimi stratejisine geçmek durumundadır. Bu; çıkan yangını en kısa sürede, 11 dakika, en küçük alanda söndürme yaklaşımından, yanma direnci yüksek ormanlar oluşturma anlamına gelir” dedi. Neyişçi, söndürme odaklı çalışmaların helikopter ve uçağa dayalıyken yangın yönetiminin; yanıcı azaltma, yangına uyumlu toplum yaratma gibi çok bileşenli, çok katmanlı bir strateji olduğunu vurguladı.

‘AĞAÇLANDIRMA ALANLARI ÇOK YANICI ÇAĞA ULAŞTI’

BÜYÜK ÖLÇÜDE KIZILÇAM: Türkiye’deki ağaçlandırma alanlarının neredeyse tamamı tek tür. Büyük ölçüde kızılçam. Yangınların bu denli şiddetli olmasının nedeni de bu ağaçlandırma alanlarının çok yanıcı çağa (15-35 yaş) ulaşmış olmaları. Yanan alanların yüzde 60’ı ağaçlandırma alanı. Her ağaç yanar ancak bazı ağaç türleri daha kolay ve şiddetle yanar. Örneğin piramidal servi daha güç yanarken aynı servi türünün horizontalis varyetesi, dal ve yaprakları geniş alana yayıldığı, yüzeyi büyük, hacmi küçük olduğu için daha kolay yanar.

SEYRELTME ATIKLARI BIRAKILMAMALI: Orman bakım (seyreltme) çalışmaları, iyi uygulandığında yangın riskini düşürür. Ancak ülkemizde seyreltme atıkları (yaprak, dal, kozalak, vb.) orman içinde bırakıldığından yangın riskini artırdığı gibi şiddetinidayanılmaz boyutlara çıkarabilir.

Türkiye’nin yangın filosu güçlü

ÇİĞDEM YILMAZ- Son dönemdeki büyük orman yangınları, Türkiye’nin teknik kapasitesi ve insan kaynağıyla ilgili soruları gündeme getirse de aslında Türkiye, iyi bir hava filosuna, binlerce personele ve gelişmiş gözetleme sistemlerine sahip.

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi’nden paylaşılan bilgilere göre Türkiye yangınla mücadelede Avrupa’nın en hazırlıklı ülkelerinden biri konumunda.

27 uçak var

Buna göre Türkiye; 27 yangın söndürme uçağı, 105 helikopter, 14 insansız hava aracı, 6 bine yakın kara aracı, 25 bini aşkın personele sahip. Türkiye’de 184’ü akıllı 776 gözetleme kulesi var. 2002 yılında 73 ton olan havadan su atma kapasitesi de 438 tona yükseldi. 2002 yılında 40 dakika olan ilk müdahale süresi de bugün 11 dakikaya düştü. Ayrıca, yangına hassas bölgelerde 4 bin 796 gölet ve havuz inşa edilerek, hava araçlarının daha hızlı su alabilmesi sağlandı. Sadece son bir yıl içinde 8 bin 500 yeni personel alındı, 12 bin 219 askere yangın eğitimi verildi.

En hazır ülkeler arasında

ABD: Yangın söndürme hava aracı: 500+
Orman alanı: 310 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: Yüzde 33

Kanada: Yangın söndürme hava aracı: 500+
Orman alanı: 310 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: Yüzde 33

Rusya:Yangın söndürme hava aracı: 150+
Orman alanı: 815 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 49

Avustralya: Yangın söndürme hava aracı: 100+
Orman alanı: 134 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 17

Türkiye:Yangın söndürme hava aracı: 100+
Orman alanı: 23,4 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 30

Fransa:Yangın söndürme hava aracı: 50+
Orman alanı: 17 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 31

İtalya:Yangın söndürme hava aracı: 40+
Orman alanı: 11 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 36

İspanya:Yangın söndürme hava aracı: 30+
Orman alanı: 18,6 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 37

YANGINLAR ARTIYOR

Tüm hazırlıklara rağmen Bursa’da yaşanan orman yangınları, kentin yangın riski haritasındaki konumunu değiştirdi. 2024 yılında sadece 674 hektar ormanlık alanın zarar gördüğü şehirde, bu yıl yalnızca birkaç hafta içinde 3 bin hektardan fazla alan alevlere teslim oldu. Bursa, 2015-2024 döneminde Türkiye Ormancılar Derneği’nin yayımladığı “en çok yangın çıkan ilk 30 il” listesinde yer almamıştı. Ancak 2025 yazındaki felaketler, bu tabloyu değiştirmiş görünüyor. Uzmanlar, yangınların son 10 yıllık Bursa ortalamasının katbekat üzerine çıktığını vurguluyor.

Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre, 1937-2024 yılları arasında Türkiye’de toplam 126 bin 268 orman yangını meydana geldi ve bu yangınlarda 1 milyon 907 bin hektar ormanlık alan kül oldu. Son 10 yılda ise yılda ortalama 2 bin 732 yangın yaşanırken, her yıl yaklaşık 25 bin 762 hektar alan zarar görüyor.

Milliyet duyurmuştu: Tek merkezden müdahale planı

AYŞEGÜL KAHVECİOĞLU/ANKARA-Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan önceki günkü kabine toplantısının ardından orman yangınlarıyla mücadelede yeni sistemin sinyali vererek, 30 büyükşehirde belediyenin bu işi üstleneceğini, 51 ilde de AFAD tarafından gerekli örgütlenmenin yapılacağını söyledi. Yeni modelin ana çerçevesini Milliyet ocak ayında duyurmuştu.

Milliyet’in 25 Ocak’ta manşetten duyurduğu modele göre, yangınlara müdahalede hızla koordinasyonu sağlayacak ve müdahaleyi kolaylaştıracak AFAD’a bağlı bir teşkilât ya da AFAD benzeri merkezi bir başkanlık kurulması düşünülüyor. Bu çerçevede, havadan müdahale için uçak ve helikopter temin eden, bunların koordinasyonunu üstlenen, merkezi bir izleme/takip sistemi bulunan, orman bölgelerinde İHA’lara 24 saat esasına göre tarama yaptıran merkezi bir itfaiye teşkilâtı kurulması planlanıyor. Bu merkezi yapılanmanın yanı sıra merkezden uzak ama işletmelerin, konut alanlarının ya da ormanların bulunduğu alanlarda çıkan yangınlara ilk müdahaleyi yapacak müfrezeler oluşturulması da öngörülüyor.

TUTUKLANAN KUNDAKÇI:YARDIMA GİTTİM, BİR ANLIK RUH HALİYLE YAKTIM

Bursa Orhaneli’ndeki orman yangınıyla ilgili tutuklanan Ufuk Aytekin’in savcılık ifadesi ortaya çıktı. 2019’da astsubay olarak görev yaparken FETÖ soruşturması kapsamında gözaltına alındığını, 2021’de ihraç edildiğini belirten zanlı, “Şu an herhangi terör örgütü ile bağlantım yok. Psikolojik sorunlarım var” dedi. Kesim motoru için iki şişe benzin aldığını iddia eden Aytekin “Yangın söndürme çalışmalarına yardım için gittim. Yardıma ihtiyaç olmayacağını anladığımda, dönüş yoluna girdim. Bir anlık ruh haliyle, yolun kenarındaki ormanlık alanı yakmak istedim. Köyün karışmasını, köy sakinleri arasında kargaşa çıkmasını istedim” dedi.

BEYKOZ’U YAKAN TUTUKLANDI

İstanbul Beykoz’da attığı işaret fişeği ile orman yangını çıkmasına sebep olan 22 yaşındaki Alihan Aksoy tutuklandı. Şüphelinin, babasının getirdiği ve ablasının nasıl olduğunu merak ettiği işaret fişeğini denemek için ateşlediğini söyledi. *HABER MERKEZİ

Dört kez tedavi görmüş

ASLIHAN ALTAY KARATAŞ/ANKARA- Aytekin’in 2024-2025 yıllarında 4 kez psikiyatri tedavisi gördüğünü belirten Adalet Bakanı Tunç, “Telefonu araştırılıyor. Başka kişilerle bağlantısı var mı, bakılır” dedi. Tunç, orman yangınlarıyla ilgili 1 Haziran’dan itibaren 149 şüphelinin gözaltına alındığını, 38 şüphelinin tutuklandığını, 61’i hakkında adli kontrol kararı alındığını söyledi.