‘Görüştürmek için hazırlığa başladım’

ABD Başkanı Donald Trump’ın başlattığı Ukrayna savaşının sonlandırılmasına yönelik çabalar çerçevesinde Beyaz Saray’da dün haraketli bir gün yaşanırken, ateşkes ya da savaşı bitirecek somut bir karar çıkmadı. Avrupalı liderlerle toplantısında bir ara dışarı çıkıp Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le 40 dakikaya yakın görüşen Trump, Rus ve Ukraynalı liderler arasında bir görüşme ayarlamak için çalıştığını söyledi.

Trump, önce Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’le, daha sonra da ona eşlik eden Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Şansölyesi Friedrich Merz, İngiltere Başbakanı Keir Starmer, İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ve Finlandiya Cumhurbaşkanı Alexander Stubb ile bir araya geldi. Liderlerle görüşmenin ortasında dışarı çıkan Trump’ın, Putin’le görüştüğü belirtilirken, bu görüşme Kremlin tarafından da doğrulandı. Nitekim Putin’in yardımcısı Yuri Uşakov, görüşmenin 40 dakika sürdüğünü, oldukça yapıcı geçtiğini söyledi.

İKİ HAFTA İÇİNDE

ABD Başkanı Trump, Rusya ile Ukrayna liderleri arasında bir görüşme ayarlamaya başladığını, bunun için hazırlandığını söyledi. Putin ile yaptığı telefon görüşmesinde konuyu ele aldığını belirten Trump, sosyal medyadan, “Toplantıların sonunda Başkan Putin’i aradım ve belirlenecek bir yerde, Başkan Putin ile Başkan Zelenskiy arasında bir görüşme için hazırlıklara başladım” diye yazdı. Bu görüşmeden sonra, iki başkan ve kendisinin de katılacağı üçlü bir görüşme olacağını da söyleyen Trump, her iki görüşme için zaman belirtmedi. Ancak ABD basını, bu ayın sonunu işaret etti.

Bugünkü görüşmelerinin Ukrayna’ya yönelik güvenlik garantileri etrafında şekillendiğini belirten Trump, “Bu garantiler, ABD ile koordinasyon halinde çeşitli Avrupa ülkelerince sağlanacak” dedi, “Herkes Rusya/Ukrayna için BARIŞ olasılığından çok mutlu” diye yazdı.

Trump, Zelenskiy ve Avrupalı liderlerle görüşmenin “yolun sonu olmadığını” belirtti, “Bir toplantı yapacağız. Sanırım bugün her şey yoluna girecek, bunu deneyeceğiz ve bunu yaptığımızda savaşı bitirme şansımız olacak” dedi.

Uzmanların ağırlıklı görüşü: Avantaj Rusya’da kalıcı barış zor

‘ATEŞKES GEREKMEZ’

Kendisinin 6 savaşı bitirdiğini, barış anlaşması için ateşkesin gerekli olmadığını savunan Trump, görüşmelerde Rusya ile Ukrayna arasında ateşkesin sağlanmasını değil, “doğrudan bir barış anlaşmasına ulaşmayı” hedeflediğini de ifade etti.Uzun vadeli barış için “Hiç şüphem yok” ifadesini kullanan ABD Başkanı, Ukrayna’ya sağlanacak güvenlik garantileri hakkında da “Güvenlik konusunda çok fazla yardım olacak. İyi olacak. Onlar (Avrupa) ilk savunma hattı çünkü oradalar, ancak biz de onlara yardım edeceğiz. Biz de dahil olacağız” diye konuştu.

Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy de, “Bu savaşı durdurmamız, Rusya’yı durdurmamız gerekiyor ve ABD ile Avrupa’daki ortaklarımızın desteğine ihtiyacımız var” dedi, 3’lü görüşmeye hazır olduklarını dile getirdi. Zelenskiy, barış anlaşmasının sağlanması için güvenlik garantileri olarak Trump’tan “silah, insan kaynağı, eğitim ve istihbarat konusunda her şeyi istediklerini” dile getirdi.

Financial Times gazetesinin iddiasına göre Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, güvenlik garantilerine yönelik anlaşma sağlanması karşılığında ABD’den 100 milyar dolarlık silah alımı ve 50 milyar dolarlık ortak İHA üretimi taahhüt etti. İddianın doğru olması durumunda Trump, böylelikle toplantıdan yeni bir ekonomik anlaşma çıkartıp, Zelenskiy’nin yanındaki liderlerle yaptığı toplantıda kendi başarılarını “canlı yayında övme” imkanı buldu.

ÖVGÜ DOLU SÖZLER GELDİ

Görüşme için Beyaz Saray’a gelen NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Trump’a, Putin’le diyalog başlatarak “çıkmazı bozduğu” için teşekkür etti ve savaşı sona erdirmeye yönelik çabalarından dolayı övdü. Rutte, “Eğer bunu doğru oynarsak, bu işi bitirebiliriz. Ve bitirmek zorundayız” dedi.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise Zelenskiy, Putin ve Trump arasında üçlü bir toplantı fikrini memnuniyetle karşıladı ve “Bunu çözmenin tek yolu bu” dedi. Ancak Macron, bunun Avrupa’yı da kapsayan dört taraflı bir toplantı olması gerektiğini vurguladı.

Finlandiya Cumhurbaşkanı Alexander Stubb, konuşmasına Trump’ın “gençliği” hakkında yaptığı bir şakayla başladı. ABD lideri Stubb’ı genç ve güçlü olarak tanımladı, Stubb ise bunu karısına anlatacağını söyleyerek şaka yaptı.Stubb, “Son iki haftada, bu savaşı sona erdirmek için son 3,5 yılda kaydettiğimizden daha fazla ilerleme kaydettik” dedi.

FARKLI TALEPLERLE GELDİLER

Gerek ABD Başkanı Donald Trump’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le Alaska’da yaptığı zirvede gerekse de dünkü görüşme öncesine kadar geçen sürede, tüm taraflar, savaşın bitmesi için farklı beklentileri gündeme getirdi, pek çok talep ileri sürdü. Bu talep ve beklentilerinden bazıları, özetle şöyle:

■ RUSYA DAHA ÇOK İSTİYOR

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, barış için Kırım’ın ilhakının tanınmasının yanı sıra Donetsk ve Luhansk bölgelerinde ülkesinin tam kontrol sahibi olmasını istiyor. “Maksimalist açıdan” değerlendirilirse de, Putin “daha çok Ukrayna toprağı talep ediyor” denilebilir. Zira geniş kapsamda Kırım’ın ilhakının tanınmasıyla birlikte Donetsk ve Luhansk’ın yanı sıra Zaporijya ve Herson’da da tam Rus kontrolü istiyor. Buna karşılık, Donetsk ve Luhansk’a karşılık, Rusya ordusunun Sumi ve Harkov oblastlarında ele geçirdiği küçük toprak parçalarını vermeyi teklif ettiği oırtaya atılmıştı. Ayrıca Ukrayna’nın NATO üyeliğinin imkansız kılınması da, başından beri Moskova’nın talepler listesinde.

Bununla birlikte bazı kaynaklar, Rusya’nın toprak istekleri konusunda bir miktar geri adım attığını öne sürüyor, ancak hangi bölgeden veya bölgelerden bahsedildiği belirtilmiyor. Putin, müttefiklerin Ukrayna’ya savunma garantisi vermelerine sıcak bakıyor. ABD Başkanı Trump,NATO’nun 5. maddesine benzer bir güvence verilmesi fikrini ortaya atmıştı.

■ UKRAYNA: TOPRAK VERMEK YASALARA TERS!

Rusya’nın isteklerine karşılık, Ukrayna, toprak vermemek konusunda kararlı. Hatta, Moskova’nın taleplerine inat, Donetsk, Luhansk, Zaporijya, Herson ve Kırım’ın kendisine geri verilmesini istiyor. Başından beri savunduğu üzere Ukrayna, NATO’ya dahil edilmeyi, Avrupa Birliği’ne tam üye olmayı, Rusya’nın ülkesinde yol açtığı hasarları tazmin etmesini istiyor. Ukrayna, Rusya’nın toprak taleplerine “anayasanın toprak satımıni veya anlaşma yoluyla toprak devredilmesini yasakladığını” söyleyerek karşı çıkıyor.

■ ABD: ANLAŞMA SAĞLANSIN YETER

ABD Başkanı Donald Trump, başkanlık kampanyası sırasında, göreve geldiği ilk gün Ukrayna’daki savaşı sona erdireceğini söylemişti. Ancak geçen 6 ayda istediği atılım hala gerçekleşmediğinden, Trump için “yapılacak somut bir anlaşma, varılacak herhangi bir anlaşmanın koşullarından daha önemli” görünüyor. Trump, Putin’le görüşmesinden bu yana Moskova’ya yönelik eleştirilerinden ve yaptırım tehditlerinden bir ölçüde vazgeçmiş, Ukrayna Lideri Zelenskiy üzerindeki baskıyı artırmaya karar vermiş duruyor. Nitekim Trump, Zelenskiy’yi NATO üyeliği umudundan ve Putin’in 2014’te ilhak ettiği Kırım’ı geri almaktan vazgeçmesi konusunda uyarırken, “barışın Zelenskiy’nin elinde olduğunu” vurgulaması bunun bir sonucu gibi. ABD basınında Trump’ın, anlaşma sağlanamaması halinde Zelenskiy’yi sorumlu tutacağı hatta görevden alınmasını bile isteyebileceği yazıldı.

■ AVRUPA GÜVENLİK ENDİŞESİNDE

Avrupalı liderler, her ne kadar ABD tarafından NATO’nun 5. maddesine benzer bir güvence vaadedilmiş olsa da, Başkan Donald Trump’tan bunu somutlaştırmasını bekliyor. ABD’nin konuya ilişkin açıklamalarındaki belirsizlik, muhtemelen, Beyaz Saray görüşmesi sonrası da sürüncemede kalacak. Ayrıca Avrupalılar, ABD’nin Ukrayna’nın Rusya’ya toprak vermesi konusunda ısrarcı olması düşüncesinden de endişeliydi. Zira uzun bir kanlı savaş geçmişine sahip Avrupa’da liderler, egemen bir ülkenin sınırlarının zorla yeniden çizildiği bir senaryodan kaçınmak istiyor.

BAŞKAN BU KIYAFETİ BEĞENDİ

Geçtiğimiz Şubat ayında, yine Beyaz Saray’da gerçekleşen ABD Başkanı Donald Trump ile Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelensky arasındaki görüşmede, Ukraynalı liderin kıyafeti ev sahibi tarafından eleştiri konusu olmuştu. Trump, kazak giyen Zelenskiy’ye kinayeli bir ifadeyle “çok şık olduğunu” söylemişti. Zelenskiy’nin stil danışmanı Elvira Gasanova ise başkanın bu tarzının arkasında bir mesaj yattığını ve savaş zamanında görev yapan bir lider olarak ülkesine dayanışma mesajı verdiğini ifade etmişti. Ancak Zelenskiy’nin stil danışmanı, bu kez ona daha resmi bir kıyafet seçmiş. Kravatsız siyah takımla gelen Zelenkiy’nin bu seçimi, ABD Başkanı Trump tarafından beğenilirken, gazeteciler de toplantıda bunu destekledi.

‘ONLAR APTALLAR!’

Trump, Ukrayna savaşı konusunda yürüttüğü görüşmelere ilişkin eleştirilere sert çıktı, “yıllardır bunca çatışmayı durdurmak için hiçbir şey yapamayanların” tavsiyesine ihtiyacı olmadığını belirtti, bu kişileri “sağduyusu, zekası, anlayışı olmayan ‘aptal’ insanlar” diye niteledi.Trump, “son 6 ayda, birisi nükleer felaket olmak üzere 6 savaşı çözdüğünü” savundu.

EN SEVDİĞİ LİDER!

Beyaz Saray’daki görüşmede, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’ye eşlik eden liderlerarasında Avrupa Birliği Dönem Başkanı ve Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen’in bulunmayıp, Finlandiya Cumhurbaşkanı Alexander Stubb’ın yer alması dikkat çekti. Ancak ABD merkezli haber sitesi “Politico”ya göre, Stubb, “Trump’ın en sevdiği muhataplardan biri” olmasının yanı sıra görüşmeler sırasında Zelenskiy ile ABD Başkanı arasındaolası gerginlikleri önleyebilecek bir arabulucu olarak daönemli bir yere sahipti.

UZMANLARIN AĞIRLIKLI GÖRÜŞÜ: AVANTAJ RUSYA’DA KALICI BARIŞ ZOR

(ASLIHAN ALTAY KARATAŞ / HANDE ATILGAN ANKARA) – ABD Başkanı Donald Trump; Rusya, Ukrayna ve Avrupa ülkeleri başta olmak üzere dünya kamuoyunu ikna çabasını sürdürse de, Rusya-Ukrayna Savaşı’nda barış masası çeşitli risklere gebe. Uzmanlar, barış görüşmelerinin ABD-Rusya anlaşması hizasında ilerlese bile kalıcı barışın uzakta olduğunu değerlendiriyor.

‘ESAS DERDİ ÇİN’

Emekli Büyükelçi Uluç Özülker: Trump’ın bir barışa varabilmek için atmış olduğu adımlarla Avrupa’nın halihazırda içinde bulunduğu politik yaklaşımların örtüşmediği, bir arada düşünülemediği sonucu çıkıyor. Polonya ve Almanya başta olmak üzere Avrupa ülkelerinin çoğu, “Rusya burada durmaz, daha da ileri gidecek” görüşünde. Trump’ın esas derdi Çin’e dönmek. Avrupalıları rahatlatmaya, onlara biraz itimat verebilecek bir açılım yapabileceğini göstermek üzere ne gerekiyorsa yapacaktır diye bekliyorum. Almanya 1 trilyon Euro para harcadı askerini tekrardan ayağa kaldırmak için. Her yıl bunu arttırarak gidecek. 2030’a kadar bir mühlet istiyorlar, kendilerini toparlamak için, ondan sonra bakalım düşünceleri var. Bugünkü koşullarda Rusya ile karşı karşıya gelmek hiç kimsenin işine gelmez. Bu, zaman kazanırken Rusya’yı olabildiğince dizginleyebilme meselesi.

‘BARIŞ ÇIKMAZ’

Emekli Başkonsolos Gülru Gezer: ABD için asli tehdit Çin ve onun yanında duran güçlü bir Rusya istemiyor. Ukrayna maalesef Rusya’yı yıpratma aracı olarak kullanıldı. Şundan eminim, bütün bu görüşmelerden ne adil ne de sürdürülebilir bir barış çıkacak. Trump sabrının tükendiğini söylüyor, fakat bir yandan da Nobel Barış Ödülü’nü istiyor. Biraz daha üzakere yürütecektir ama ondan sonra da belki bu işi tamamen Avrupalılara bırakacaktır. Bu da Rusya’nınişine gelecek bir hamle olur. O zaman zaten barıştan bahsedemeyiz, savaş sürer ya da donmuş bir ihtilafa döner. ABD çekilirse bu Rusya için mutlak bir zafer olacaktır. AB üyesi ülkelerin yek vücut halinde Rusya’ya karşı hareket etmeleri mümkün değil. Rusya, içerideki bu farklı düşünceler, farklı çıkarları ziyadesiyle kullanıp AB’yi hareket edemez hale getirebilir. O yüzden ABD’ye ihtiyaç var. Bugün ateşkes gibi bir formül çıksa bile, kısa-orta vadede Ukrayna için adil, kalıcı, sürdürülebilir bir barış formülünün ortaya çıkabileceğini düşünmüyorum.

ZAMAN KAZANMA

Akademisyen Prof. Dr. Uğur Özgöker: Trump, Putin ile bu işi bitirdi diye düşünüyorum. Ukrayna, topraklarının yüzde 20’sinden fazlasını kaybetti, Kırım zaten söz konusu bile değildi, kayıplarının önüne geçiş yok. Rusya’nın tekrar toparlanıp saldırmaması için güvence isteyecek, o kadar. Trump, “Sonuç budur, buna katlanacaksın, katlanmazsan ev de gider” diyecek ve bitecek iş diye düşünüyorum. Avrupa’ya da ikna olmazlarsa “Siz bilirsiniz, istiyorsanız devam ettirin savaşı. Ben yokum bu işin içinde” diyecek. Savaşı ne Ukrayna’nın sürdürebilecek gücü, ne Avrupa’nın destek verecek gücü var. Rusya ABD için artık iktisadi bir tehdit değil ama askeri ve siyasi bir güç. Rusya önünde sonunda patlayacak ve Batı’nın üzerine saldıracak. Batı Avrupa ne kadar geç gelse o kadar iyi diye bakıyor.

‘UKRAYNA KURBAN’

ANKASAM Başkanı Mehmet Seyfettin Erol: Ukrayna’nın bir kez daha “kurban” pozisyonuna itildiğine şahit olduk.ABD’nin Ukrayna üzerinden bir taşla birçok kuşu vurduğunu görüyoruz. Kendisine karşı inşa halindeki AB-Rusya ittifakını bitirdi, düşman pozisyonuna soktu. Bölgesel-küresel jeopolitik anlamda oyun kurucu pozisyonunu kuvvetlendirdi. Çok kutuplu dünyayı böldü/zayıflattı ve kendisine rakip olma potansiyeli olan AB’yi kendisine bağımlı kıldığı gibi, Rusya’yı da zayıflatmak suretiyle onu kendi istediği şartlarda bir “Avrasya ortağı” pozisyonuna itme imkanını elde etti. Rusya’yı Çin’den uzaklaşma karşılığında ödüllendirebileceği mesajını verdi.

İngiltere’nin de dahil olduğu AB/Avrupa şu ana kadar ABD dış politikası üzerinde etkili olamadığı gibi günün sonunda Trump’ın taleplerini büyük ölçüde kabul etmiş etkisiz bir eleman pozisyonunda. ABD ve Rusya arasında uluslararası sistemin yeniden inşası bağlamında tam bir mutabakat ve iş bölümü olmadan Ukrayna’da ateşkes bekleme odasında olmaya devam edecek. Dolayısıyla ateşkes/barış, Trump-Putin ikilisinin ortak gelecek vizyonunda anlaşmasına bağlı. Yıl sonuna kadar ABD’nin ipoteği altında olan bir ateşkes/barış olması kuvvetle muhtemel diyebiliriz.