SON DAKİKA İSPANYA HABERLERİ: OHAL ilan edildi! Avrupa’da elektrik neden kesildi?

Dün yerel saatle 12.33’te, yalnızca beş saniye içinde İspanya’da elektrik üretiminden 15 gigawatt (GW) bir anda sistemden kayboldu. Aynı saniyelerde Portekiz’in büyük bölümü ve Fransa’nın güneyinde de kesinti başladı. Hükümet kaynaklarının açıkladığına göre, bu kayıp o anda ülkede tüketilmekte olan elektriğin yüzde 60’ına denk geliyordu. Sadece bu beş saniye kaos yaratmaya yetti. Sistem çöktü.

AMELİYATLAR YARIM KALDI, ATM’LER ÇALIŞMADI

Toplu kesintiyle birlikte trenler durdu, uçuşlar iptal oldu, internet ve cep telefonu hizmetleri kesildi, trafik ışıkları ile ATM’ler çalışmadı ve bazı hastanelerde rutin ameliyatlar ertelendi, İspanyol gazete El Pais’in deyimiyle “milyonlarca kişi kaosun ortasında kaldı.”

Madrid’de bir hastane önü. AFP

İber Yarımadası, İspanya ve Portekiz’in kara topraklarını kapsayan bölgelerde, elektrik enerjisinin tamamen kesildiği büyük ve tarihi bir elektrik kesintisi yaşadı. İspanya Ulusal Elektrik Ağı Red Electrica’nın (İspanya Ulusal Elektrik Ağı) on yıl boyunca başkanlığını yapmış olan Jorge Fabra “Bu sektörde 40 yılı aşkın süredir çalışıyorum, ama böyle bir şey hiç görmedim” diyor. Öğleden sonra bazı bölgelerde elektrik yavaş yavaş geri gelmeye başladı. Ancak hala en büyük soru işareti şu: Ne oldu? İspanya Başbakanı Pedro Sanchez dün kşam yaptığı basın toplantısında “Hiçbir ihtimali dışlamıyoruz” derken “Nedenini bilmiyoruz,” diyerek belirsizliği daha da artırdı.

İşte bu Pazartesi günü öğleden sonra bilinenler ve bilinmeyenler:

ELEKTRİK KESİNTİSİ NE ZAMAN BAŞLADI?

Pazartesi günü yerel saatle 12.33’te, elektrik şebekelerinde “çok güçlü bir güç akışı dalgalanması” tespit edildi. Bu dalgalanmanın sebebi, elektrik üretiminde yaşanan ani düşüştü. İspanya’daki elektrik üretimi büyük ölçüde nükleer santrallerden, hidroelektrik santrallerden, kombine çevrim santrallerinden, güneş ve rüzgâr enerjisi santrallerinden sağlanıyor.

• Bu güç kaybı, beş saniye boyunca 15 GW üretimin aniden kaybolmasından kaynaklandı. Problemin büyüklüğünü anlamak için, İspanya’daki beş nükleer santralin toplam kurulu gücünün 7.4 GW olduğunu belirtmek yeterli.

Atocha tren istasyonunda kalanlar böyle görüntülendi. AFP

‘BÖYLESİ İLK KEZ YAŞANIYOR’

Bu kayıptan kaynaklanan dalgalanma, elektrik şebekesinin Avrupa ile, özellikle Fransa üzerinden bağlantısının kesilmesine yol açtı. Red Electrica’nın Operasyon Hizmetleri Direktörü Eduardo Prieto, dünkü ilk basın toplantısında, bu bağlantı kesilmesinin “sistemin çökmesine” ve dolayısıyla yaygın bir elektrik kesintisine neden olduğunu açıkladı. Prieto, yaşananların “tamamen olağanüstü bir olay” olduğunu vurguladı ve İspanya’da daha önce böyle bir durumun hiç yaşanmadığını belirtti.

OHAL İLAN EDİLDİ, %99 GERİ GELDİ

İspanya hükümeti, elektrik kesintisi sonrası bir elektrik krizi ilan etti ve elektrik arzını yeniden sağlamak için çalışmalara başladı. Olağanüstü hal ilan edildi.

Bazı vatandaşların ATM önlerinde bekledikleri görüldü. AFP

Red Electrica ve elektrik şirketlerinin teknisyenleri, elektrik gerilimini geri getirmek için şu anda çalışıyor. İlk aşamada Fransa’ya yakın bölgelerden başlanarak şebeke toparlanıyor. Gerilim şebekeye ulaştığında santraller devreye alınabiliyor ve sistem normale dönebiliyor. Dün akşam saatlerinde Madrid, Valensiya, Murcia ve Castilla-La Mancha’da da kademeli olarak elektrik verilmesine başlandığı bildirildi.

AFP’nin TSİ ile sabah 08.45’te geçen son dakika haberine göre İspanya ve Portekiz’de elektriğin yüzde 99’u geri geldi.

‘ORDUDAN DESTEK ALABİLİRİZ’

• Madrid özerk yönetim hükümet başkanı Isabel Diaz Ayuso, hükümetin ihtiyaç halinde ordudan destek alacağı açıklamasında bulundu.

SİSTEMİN ÇÖKMESİNE NE SEBEP OLDU?

İspanyol El Pais’nin haberine göre ne Başbakan Pedro Sanchez, ne Prieto, ne de diğer resmi kaynaklar bu tarihi enerji kaybının nedenini açıklayabildi. Hükümet kaynakları “Spekülasyon yapmayacağız” diyerek net bilgi vermekten kaçınıyor. Sanchez, soru almadan yaptığı kısa basın açıklamasında “şüpheli kaynaklı bilgilerin yayılmaması” çağrısında bulundu.

METEOROLOJİK BİR OLAY MIYDI?

Kesinti nedenine dair saatler süren sessizlik sırasında birçok teori ortaya atıldı. Bazıları ise doğrudan yalanlandı. Uluslararası ajanslar Portekiz’in Red Eléctrica’sı olan REN’den gelen ilk açıklamaya dayanarak, İspanya’da olağandışı bir meteorolojik fenomenin kesintiye yol açmış olabileceğini bildirdi. Ancak REN kaynakları bu bilgiyi yalanladı; İspanya iç bölgelerinde sıcaklık değişimi olduğu iddiasını da reddettiler.

BİR SİBER SALDIRI MI OLDU?

Elektrik kesintisi meydana geldiği andan itibaren ortaya atılan bir diğer iddia da siber saldırı ihtimaliydi. Bunu en güçlü şekilde dile getiren isim, Endülüs Özerk Yönetimi Başkanı Juan Manuel Moreno oldu. Moreno, özerk bölgenin siber güvenlik merkezi tarafından kendisine aktarılan bilgilere dayanarak, “Bu büyüklükte bir elektrik kesintisi sadece bir siber saldırıdan kaynaklanabilir” dedi. Ancak kendi açıklamasında, bu bilgilerin herhangi bir resmi kurumdan doğrulanmadığını, yalnızca kendi verilerine dayandığını itiraf etti.

Birkaç saat sonra Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Teresa Ribera, Brüksel’de yaptığı açıklamada, İspanyol ve Portekiz yetkililerle temas halinde olduklarını ve “bu olayın bir saldırı sonucu olduğuna dair bir belirti bulunmadığını” söyledi.

İspanya Ulusal İstihbarat Merkezi’ne (CNI) bağlı Kriptoloji Merkezi, siber saldırı ihtimalini araştırdıklarını duyurdu. Ayrıca, Savunma Bakanlığı’na bağlı Ortak Siber Uzay Komutanlığı da olası bir siber kaynaklı kesintiyi araştırıyor.

BU KADAR BÜYÜK SİBER SALDIRI MÜMKÜN MÜ?

İki ülkenin neredeyse tamamında elektrik kesintisi yaratacak büyüklükte bir siber saldırı düzenlemek son derece karmaşık olarak görülüyor. Birçok hedefe aynı anda müdahale etmek gerekir.

El Pais’ye konuşan siber güvenlik uzmanı Martín Vigo’ya göre, “Bu ölçekte bir kesinti çok karmaşık olurdu çünkü elektrik şebekeleri çok parçalı yapılar. Ayrıca böyle bir saldırının tespiti ve analiz edilmesi de kolay değil.”

King’s College London’dan siber güvenlik uzmanı Lukasz Olejnik de, “Enerji altyapıları çok karmaşık ve birçok zayıf noktaya sahip. Teoride ve pratikte siber saldırılar mümkündür,” diyor. Ancak “böylesine büyük ve senkronize bir saldırıyı koordine etmek son derece zordur” diye ekliyor.

SİBER SALDIRI RİSKİ ARTIYOR MU?

İspanya Ulusal Siber Güvenlik Enstitüsü (INCIBE), bir yıl önce, “endüstriyel ortamları ve kritik sistemleri etkileyen siber saldırıların büyük artış gösterdiği” konusunda uyarmıştı. Örnek olarak, 2015 yılında Ukrayna’nın Ivano-Frankvisk bölgesinde 1.5 milyon kişinin elektrik kesintisine uğramasına sebep olan BlackEnergy isimli kötü amaçlı yazılımı vermişti.

Başbakanlık Güvenlik Dairesi de son raporunda, “siber saldırıların sayısı, sıklığı, karmaşıklığı ve etkisinin arttığı” uyarısında bulunmuştu. 2023 yılında, Kriptoloji Merkezi yaklaşık 108 bin olayı, yönetmişti. Raporda, “teknik olarak giderek daha sofistike saldırganlar” ve “artan bağlantılılıkla birlikte genişleyen saldırı alanları”na dikkat çekilmişti.