Alaska’da ‘satranç’

Dünya nefesini tuttu, Alaska’da ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında bugün gerçekleşecek zirvede odaklandı. Ukrayna ve Rusya arasındaki savaşın geleceği açısında son derece kritik önem taşıyan görüşmeden ne çıkacağı büyük merak konusu.

Zirve esnasında gerçekleşecek olası müzakere ve pazarlıklarla ilgili iddialar son günlerde medyada sıkça yer alırken, dikkat çekici bir iddia da İngiliz basınından geldi. “The Telegraph” gazetesi, ABD Başkanı Trump’ın, Rusya lideri Putin’e Ukrayna’daki savaşı sona erdirmeye teşvik için nadir toprak elementlerine erişim imkanı sunmayı planladığını öne sürdü. Gazetenin haberinde, Trump’ın görüşmede çeşitli fırsatlar sunacağı, bunların arasında Alaska’daki doğal kaynakların Rusya’ya açılması ve Rusya’nın havacılık sektörüne yönelik bazı ABD yaptırımlarının kaldırılmasının da yer aldığı iddia edildi.

Habere göre, Rusya’ya, Ukrayna kontrolündeki bölgelerde bulunan nadir toprak elementlerine erişim hakkı verilmesi gündemde. Dünya genelinde batarya üretiminde kullanılan lityum rezervlerinin yaklaşık yüzde 10’una sahip Ukrayna’daki en büyük iki lityum yatağı ise şu an Rusya’nın kontrolündeki bölgelerde bulunuyor. Trump daha önce de Ukrayna ve Rusya arasında “toprak değiş tokuşu” olabileceği fikrini dile getirmiş ancak bunun hangi bölgeleri kapsayacağı hakkında ipucu vermemişti.

Trump satranca benzetti

Zirve öncesi konuşan Trump, toplantının başarısızlıkla sonuçlanma ihtimalinin yüzde 25 olarak gördüğünü ifade etti. Zirvenin asıl amacının, Zelenskiy’nin de katılacağı ikinci bir toplantı düzenleyerek bir anlaşmaya varmak olduğunu söyleyen Trump, bunu bir “satranç oyununa” benzetti ve ‘sınırlar ve topraklar konusunda bir alışverişin’ olacağını savundu. Görüşmenin iyi geçmesi halinde olası Putin-Zelenskiy görüşmesine Avrupalı liderleri davet edebileceğini dile getiren Trump, Putin’in anlaşma konusunda istekli olduğunu da öne sürdü. Trump, Putin’in görüşmeye gelmesinde yaptırım tehdidinin rol oynadığını iddia etti, “Putin uğraştığı en zor kişi olduğumu biliyor” ifadesini kullandı. ABD’ye gitmeden Rus yetkililerle bir toplantı düzenleyen Putin ise ‘ABD yönetiminin Ukrayna krizini çözmek ve Avrupa’da ve dünyada uzun vadeli barış koşullarını oluşturmak için enerjik ve samimi şekilde çaba sarf ettiğini’ belirtti. Putin, bunların bir sonraki aşamada stratejik saldırı silahlarının kontrolü alanında anlaşmalara ulaşılması halinde gerçekleşebileceğine işaret etti.

Zelenskiy Londra’da

Görüşme öncesi diplomasi trafiği ise devam etti. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, dün İngiltere’nin başkenti Londra’da İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile bir araya geldi. Liderlerin görüşmesinin odağında, Trump ve Putin’in gerçekleştireceği görüşme yer aldı. Bir saat süren toplantının ardından Zelenskiy, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Dün bütün ortaklarımızla ve bugün de İngiltere ile ikili şekilde yürüttüğümüz görüşmelerde, Alaska’daki görüşme ve muhtemel sonuçları hakkında konuştuk. Aynı zamanda, ABD’nin, Rusya’yı cinayetlerini durdurmaya ikna etmesi ve hakiki diplomasi yollarını tercih edecek hale getirmesi durumunda düşünebileceğimiz güvenlik maddelerini tartıştık” dedi. Starmer ise görüşmeye ilişkin yaptığı açıklamada, “Alaska’da ilerleme kat edilmesinin mümkün olduğunu düşünüyoruz ancak, Putin’in barış konusunda ciddi olduğunu göstermek için harekete geçmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.

Putin daha çok yol yapacak

ABD Başkanı Donald Trump ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in görüşeceği ve Alaska’nın en büyük kenti Anchorage’de bulunan Elmendorf–Richardson ortak üssü, ABD’nin stratejik tesislerinden biri. 1940’da inşa edildiği ve 64 bin hektarlık bir alanda kurulu olduğu kaydedilen üs, 2010 yılında Elmendorf Hava Kuvvetleri Üssü ile Amerikan ordusunun Fort Richardson Üssü’nün birleştirilmesiyle ortak üs haline gelmiş. Personel sayısı net olarak verilmese de, faal ve üssün girişi de titizlikle korunuyor. Üssün pistine sürekli iniş kalkış yapan savaş uçaklarıysa, bölge sakinlerinin “eğlencesi” haline gelmiş.Bununla birlikte iki lider de, bu üsse gelebilmek için binlerce kilometre katedecek. Trump yaklaşık 5 bin 400 kilometre, Putin de 7 bin kilometre uçakla seyahat etmek zorunda kalacak.

Önce baş başa, sonra heyetler

Rusya Devlet Başkanı Yardımcısı Yuri Uşakov, Trump ve Putin’in Alaska’daki Elmendorf-Richardson Hava Üssü’nde gerçekleştireceği görüşmenin TSİ 22.30’da başlayacağını açıkladı. İki liderin ilk olarak baş başa görüşeceğini kaydeden Yuri Uşakov, görüşmenin daha sonra heyetlerin katılımıyla devam edeceğini, heyetlerin daha sonra çalışma kahvaltısına geçeceklerini bildirdi.

‘Sonucu tahmin etmek hata’

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Putin-Trump görüşmesinin sonucunu tahmin etmenin hata olacağını belirterek, “Nasıl ilerleyeceğini göreceğiz” dedi. Görüşmenin kısa sürede organize edildiğini ancak tüm hazırlıkların eksiksiz yapıldığını dile getiren Peskov, “Amerikalıların daha önce Rusya ile ilişkileri kopardığını, bu nedenle normal ilişkilere dönmenin zor olduğunu” vurguladı.

Aman bizi satmayın!

Alaska’nın en büyük kenti olan Anchorage’da zirveye olan ilgi sınırlı kalırken, bölge sakinleri yüksek güvenlik önlemlerinin alındığı zirvenin kendi günlük işlerini etkilemesi olasılığından endişeli. Öte yandan bazı Alaska sakinleri 1867’de Rusya’dan alınan toprağın bu ülkeye geri satılmaması yönünde espri yapıyor.

49. görüşmesi olacak

Trump ve Putin’in Alaska’daki görüşmesi, iki liderin 4. zirvesi, Rus liderin de bir ABD başkanıyla 49. görüşmesi olacak. Trump’ın bir önceki görev süresinde ilk kez Almanya’da 2017’de bir araya gelen iki lider, daha sonra 2018’de Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de görüştü. Japonya’nın Osaka kentinde gerçekleşen G20 Zirvesi’nde 2019’da tekrar bir araya gelen ikilinin Fransa ve Arjantin’de planladıkları görüşmeler ise iptal edilmişti.

İlk başkan değil

Bununla birlikte Trump, Putin’in görüştüğü tek ABD Başkanı değil. Nitekim 2000 yılında dönemin ABD başkanı Bill Clinton’ı Moskova’da ağırlamış, 2001’in sonlarında da yine o dönemdeki başkan George W. Bush Jr., onu Crawford Texas’ta bulunan şahsi çiftliğine davet etmişti.

2009 yılının Temmuz ayında ise Putin’in görüştüğü ABD başkanı bu kez Barack Obama’ydı ve bu ikili, birden fazla görüşme gerçekleştirmişti. Rus lidere “katil” dediği için ilişkileri kötü başlayan Putin ile Joe Biden da, 2021 yılı Haziran ayında Cenevre’de bir araya gelerek buzları eritmişlerdi.